Dyskopatia to słowo, które słyszą pacjenci w gabinecie lekarskim, niezależnie od wieku. Jest to termin bardzo szeroki, ale i bardzo powszechny. Bo któż z nas nie doznał bólu pleców, który utrudnił mu wykonywanie podstawowych czynności? Właśnie, dyskopatia kojarzy się przede wszystkim z bólem kręgosłupa. Ale czym dokładnie ona jest? Co ją może wywołać? Co to jest przepuklina i skąd wzięło się powiedzenie: wypadnięcie dysku? No i najważniejsze, czy i jak można walczyć z dyskopatią?
Dyskopatia potocznie nazywana wypadnięciem dysku
Zacznijmy od początku… Słowo dyskopatia oznacza ogólną chorobę krążka międzykręgowego, bez dokładnego określenia lokalizacji uszkodzenia krążka czy wielkości tego uszkodzenia. Pod tym terminem kryją się także inne nazwy takie jak: degeneracja, protruzja, sekwestracja, przepuklina, wypuklina, lumbago, a także potocznie używana nazwa – wypadnięcie dysku. Wszystkie te terminy dotyczą sytuacji, kiedy choroba dysku tj. jego zwyrodnienie, doprowadza do deformacji samego dysku, co skutkuje różnymi problemami i objawami.
Czym jest dysk?
Jest to krążek międzykręgowy, który znajduje się pomiędzy sąsiednimi kręgami, oddzielając je, amortyzując i pozwalając na ruchomość w każdym kierunku. Dysk zbudowany jest z położonego centralnie galaretowatego jądra miażdżystego oraz wytrzymałego pierścienia włóknistego otaczającego jądro. Dzięki złożonej budowie kręgosłupa oraz dyskom możliwe jest wykonanie skłonu, zawiązanie butów, spojrzenie za siebie, zrobienie mostka i wykonanie wszystkich innych czynności i ruchów, w których mobilność naszego ciała jest niezbędna.
Przyczyny dyskopatii
Do deformacji – choroby – zwyrodnienia dysku może dojść z wielu powodów. Najbardziej oczywistą przyczyną dyskopatii jest uraz. Upadek z wysokości, wypadek komunikacyjny, podniesienie czegoś bardzo ciężkiego – to tylko kilka wybranych przykładów spośród listy wielu innych mechanizmów urazu, przy których może dojść do uszkodzenia pierścienia włóknistego. Główną rolę odgrywają tu duże siły działające na kręgosłup, w tym na dyski, które powodują uszkodzenie pierścienia, a w konsekwencji uwypuklenie się dysku.
Kolejny sposób, w jaki dochodzi do dyskopatii, to częste poddawanie dysków przeciążeniom, w czasie których dochodzi do stopniowego osłabiania i uszkadzania się dysku. Stopniowe zmiany w obrębie struktury krążka doprowadzają do ograniczenia ruchomości na tym odcinku kręgosłupa, a także wpływają na pojawienie się dolegliwości bólowych.
Trzeba pamiętać, że krążki bardzo lubią ruch i pracę, oczywiście w granicach fizjologicznych możliwości naszego organizmu. Zachowując odpowiednią ruchomość oraz aktywność fizyczną, dbamy o kondycję naszych dysków. Ich odżywienie, nawodnienie i wytrzymałość jest w dużej mierze uzależniona od ogólnej sprawności naszego ciała. Nie trudno w takim razie odwrócić tę sytuację i wyobrazić sobie, co dzieje się z naszymi krążkami międzykręgowymi, kiedy spędzamy długie godziny, siedząc jedynie przed komputerem lub prowadząc kanapowy tryb życia. W takiej sytuacji słabe odżywienie i nawodnienie dysków, brak ruchu, doprowadza do ich stopniowej degeneracji, osłabienia, co również może prowadzi do choroby krążka.
Stopnie dyskopatii
Z uwagi na wielkość uszkodzenia i to jak zachowuje się jądro miażdżyste wyróżniamy kilka faz/ stopni/ etapów uszkodzenia krążka międzykręgowego:
Degeneracja
jest to początek uszkadzania się dysku. W tej fazie dochodzi do wewnętrznej zmiany struktury dysku. Na skutek przeciążeń dochodzi do przemieszczania się jądra miażdżystego w kierunku uszkodzonej części pierścienia. Reakcja zapalna w tej sytuacji może wywołać objawy bólowe.
Protruzja
ta faza nazywana jest wypukliną krążka. W tej sytuacji zmiany i uszkodzenie doprowadzają do uwypuklenia się dysku poza jego naturalny obrys. Może on wtedy drażnić i uciskać sąsiednie tkanki, w tym nerwy, co daje nasilone dolegliwości bólowe.
Ekstruzja
częściej nazywana przepukliną. To sytuacja, kiedy jądro miażdżyste wydostaje się poza pierścień włóknisty. W tej sytuacji mamy do czynienia zazwyczaj z dużymi dolegliwościami bólowymi, promieniowaniem bólu, a nawet zaburzeniem pracy nerwów np. zaburzenia czucia, osłabienie lub porażenie mięśni unerwianych przez uciśnięty nerw.
Sekwestracja
– tak jak w ekstruzji część jądra znajduje się poza obrysem dysku, ale jednocześnie oddziela się od niego i może przesunąć się w kanale kręgowym w inne miejsce. Jako że nie da się przewidzieć, jak się zachowa i gdzie się przemieści oderwany fragment, objawy spowodowane tą sytuacją, są bardzo zróżnicowane.
Dwie ostatnie fazy (ekstruzja i sekwestracja), łączy fakt, iż jądro miażdżyste wydostało się poza pierścień może ta sytuacja i obraz radiologiczny doprowadziły do powstania potocznego terminu: WYPADNIĘCIE DYSKU.
Objawy dyskopatii
Znając ogólną budowę dysku, mechanizm jego uszkodzenia, a także etapy zwyrodnienia krążka międzykręgowego, pora poznać główne objawy towarzyszące temu schorzeniu.
Pierwszym objawem dyskopatii, najczęściej bagatelizowanym przez pacjentów jest ból pleców. Może się on pojawić po większym wysiłku lub dłuższej pracy. Zazwyczaj jest to miejscowy ból, który ustępuje po zażyciu leków przeciwbólowych lub mija po kilku dniach odpoczynku. Jest to ostrzeżenie, jakie wysyła nasze ciało, może nam mówić o tym, że coś złego dzieje się z dyskami kręgosłupa albo, że dalsze tego typu działanie może prowadzić do uszkodzenia dysków. Na tym etapie badania obrazowe niejednokrotnie nie pozwalają postawić jednoznacznej diagnozy. Jednak wnikliwy wywiad przeprowadzony z pacjentem, może pomóc wskazać prawdopodobną przyczynę bólu i nakreślić dalszy plan działania, mający na celu zapobieganie podobnym problemom w przyszłości.
Długotrwałe dolegliwości, ból kręgosłupa piersiowego lub nasilone objawy w okolicy przeciążonego odcinka kręgosłupa, powodujące czasowe ograniczenie ruchu w danym segmencie oraz promieniowanie bólu lub drętwienie oddalonych nawet od miejsca urazu części ciała to kolejny sygnał ostrzegawczy. Nasilenie objawów świadczy o większym przeciążeniu lub też o uszkodzeniu krążka międzykręgowego. Takiego sygnału, wysyłanego przez nasze ciało, zdecydowanie nie powinniśmy już bagatelizować. To bezsprzecznie czas na wizytę u fizjoterapeuty, nie tylko w celu leczenia występujących objawów, ale także w związku z późniejszą profilaktyką, aby zapobiec dalszemu uszkadzaniu krążka międzykręgowego.
Większe uszkodzenia dysku powodują mnogie objawy. Jednak zwykle im większe uszkodzenie, tym większy ból i większa liczba objawów. Dodatkowe objawy to promieniowanie bólu wzdłuż podrażnionych i uciśniętych nerwów, drętwienia, osłabienie mięśni czy zaburzenia czucia. Taka sytuacja wymaga dokładnej diagnostyki, oceny lekarza i fizjoterapeuty i jak najszybszego podjęcia terapii.
Ostry ból, występujący wzdłuż przebiegu nerwu nazywamy „rwą”. W zależności od lokalizacji może to być np. rwa kulszowa, a więc promieniowanie bólu wzdłuż tylnej strony kończyny dolnej; rwa udowa, kiedy ból biegnie przednią stroną kończyny dolnej oraz rwa barkowa (ramienną), kiedy ból obejmuje ramię i biegnie wzdłuż kończyny górnej. Takie objawy nie pozwalają na lekceważenie ich. Silny ból obejmujący plecy oraz np. jedną z kończyn, w większości przypadków nie pozwala prawidłowo funkcjonować, nie daje spać, a leki przeciwbólowe często nie przynoszą większej poprawy. Dopiero wizyta u lekarza, dokładna diagnostyka, leczenie przeciwbólowe oraz rehabilitacja, mają duże szanse na uśmierzenie bólu i stopniowe wycofywanie się objawów. Nawet po ustąpieniu największych objawów ta sytuacja wymaga jednak dalszego leczenia. Uszkodzenie dysku, powodujące ucisk na nerw, wymaga pełnoprofilowej rehabilitacji, systematycznych ćwiczeń i przede wszystkim uwagi, aby nie przeciążyć kręgosłupa ponownie.
Najgorszymi i bardzo poważnymi objawami wypadnięcia dysku są zaburzenia czucia obwodowego, a więc osłabienie lub całkowity brak czucia części kończyny lub całego odcinka ciała. Takie objawy świadczą o krytycznym ucisku na rdzeń kręgowy lub nerw. Taka sytuacja niejednokrotnie wymaga pilnej operacji polegającej na odbarczeniu uciśniętych struktur nerwowych. Podobnie jest w sytuacji, gdy dochodzi do osłabienia mięśni unerwianych przez uciśnięty nerw lub całkowite ich porażenie.
W obu tych przypadkach celem rehabilitacji, jak i działań chirurgicznych, jest jak najszybsze odbarczenie uciśniętych struktur. Za długo lub zbyt mocno uciśnięty nerw może, mimo wszelkich starań i operacyjnego leczenia, nie odzyskać pełnego przewodnictwa, a więc siła i czucie mogą nie powrócić lub powrócić jedynie w jakiejś części.
Leczenie dyskopatii
W leczeniu, jak i w zapobieganiu podobnym problemom, nieoceniony jest ruch. Aktywność fizyczna musi wyróżniać się indywidualnością, odpowiednią intensywnością i świadomością.
W sytuacji, kiedy dyskopatia, a właściwie jej objawy ograniczają naszą aktywność, w pierwszej kolejności należy zająć się leczeniem i wycofaniem objawów. Należy również pamiętać, że raz uszkodzony dysk nigdy już nie będzie w pełni zdrowy. Tak więc trzeba robić wszystko, żeby nie dopuścić do jego uszkodzenia. Można wspomóc nasz organizm systematyczną aktywnością, nawodnieniem, nie dopuszczać do przeciążenia kręgosłupa jednostajną, ciężką pracą lub długotrwałym siedzeniem. Pamiętajmy, że niewielkie zmiany i poprawa ergonomii podczas różnych czynności, mogą pomóc w zapobieganiu powstawania chorób takich jak dyskopatia.
A co zrobić, gdy krążek zostanie już uszkodzony? W takiej sytuacji, gdy już dojdzie do uszkodzenia, należy bardzo poważnie podejść do tego problemu oraz sposobów leczenia dyskopatii. Ograniczenie, a następnie wycofanie objawów wymaga wiedzy, doświadczenia oraz pełnej współpracy terapeuty, lekarza i pacjenta. W przypadku ustąpienia objawów dalsza rehabilitacja powinna trwać do momentu, kiedy pacjent odzyska pełną sprawność fizyczną oraz nauczy się, jak unikać w przyszłości kolejnych przeciążeń.
