Dyskopatia – przyczyny, objawy, leczenie

Dyskopatia to termin, który często pojawia się w gabinecie lekarskim, niezależnie od wieku i grupy pacjentów. Jest to szerokie pojęcie, które obejmuje różne formy uszkodzenia krążków międzykręgowych, prowadzące do bólu pleców, ograniczenia ruchomości i funkcji – a w skrajnych przypadkach do neuropatii. Wiele osób kojarzy dyskopatię z „wypadnięcia dysku”, ale jest to określenie potoczne, nieprecyzyjne i niewiele mówiące.  

Zapraszamy do zapoznania się z artykułem, w którym postaramy się uporządkować i wyjaśnić najważniejsze pojęcia, fakty i informacje dotyczące problemu dyskopatii, które warto znać dla własnego dobra – a mówiąc precyzyjnie – dla zdrowia własnego kręgosłupa. 

Co to jest dyskopatia?

Dyskopatia – najogólniej rzecz ujmując, jest to choroba krążka międzykręgowego (lub większej liczby krążków), która obejmuje szereg różnorodnych zmiany zwyrodnieniowych lub uszkodzeń. Pod tym ogólnym terminem kryją się takie pojęcia jak:

• degeneracja krążka – czyli osłabienie struktury wewnętrznej, prowadzące do obniżenia jego funkcji amortyzacyjnej,
• protruzja dysku (wypuklina) – uwypuklenie dysku bez przerwania pierścienia włóknistego,
• ekstruzja dysku (przepuklina) – stan, w którym jądro miażdżyste wydostaje się poza pierścień włóknisty, co może powodować silne dolegliwości bólowe,
• sekwestracja dysku – stan, w którym fragment jądra miażdżystego odrywa się i przemieszcza w kanale kręgowym.

W dalszej części tekstu omówimy dokładniej  wymienione rodzaje dyskopatii.

Wszystkie te zmiany powodują zaburzenia i deformacje struktury dysku, co prowadzi do różnego typu dolegliwości bólowych oraz zaburzeń funkcjonowania kręgosłupa – a w konsekwencji – całego narządu ruchu. 

Dyskopatia może być wynikiem procesu zwyrodnieniowego, choroby lub urazów prowadzących do osłabienia, deformacji lub całkowitego uszkodzenia jednego lub kilku krążków międzykręgowych i w konsekwencji do zaburzenia ich funkcji.

Anatomia krążka międzykręgowego i jego funkcja

Krążek międzykręgowy – nazywany potocznie dyskiem międzykręgowym lub krócej – dyskiem jest miękką strukturą znajdującą się pomiędzy sąsiadującymi kręgami. 

Składa się z:

• jądra miażdżystego – galaretowatej struktury centralnej (wypełniającej wnętrze krążka międzykręgowego), która odpowiada za elastyczność i zdolność do absorpcji obciążeń;
• pierścienia włóknistego – zewnętrznej, wytrzymałej warstwy, chroniącej jądro miażdżyste i utrzymującej integralność dysku.

Ludzki kręgosłup zawiera 23 krążki międzykręgowe (dyski). Są one rozmieszczone między trzonami kręgów w następujący sposób:

• odcinek szyjny – 6 krążków (C2-C3 do C7-T1)
• odcinek piersiowy – 12 krążków (T1-T2 do T12-L1)
• odcinek lędźwiowy  – 5 krążków (L1-L2 do L5-S1)

Krążki międzykręgowe nie występują między:

• C1 a C2 – ponieważ pierwszy i drugi kręg szyjny mają inną budowę i są połączone stawem szczytowo-obrotowym,
• kością krzyżową i guziczną – ponieważ kręgi w tych odcinkach są zrośnięte.

Krążki międzykręgowe stanowią około 25% długości całego kręgosłupa. Pełnią funkcję amortyzacyjną, stabilizującą oraz umożliwiają ruchomość poszczególnych segmentów kręgosłupa co pozwala nam na wykonywanie skłonów, skrętów oraz innych czynności wymagających mobilności/elastyczności/giętkości.

Mechanizmy powstawania i przyczyny dyskopatii

Jak powstaje dyskopatia? Jest ona wynikiem różnych czynników, które prowadzą do stopniowej degeneracji krążków międzykręgowych lub ich nagłego uszkodzenia. Jedną z głównych przyczyn są urazy mechaniczne, takie jak upadki, wypadki komunikacyjne czy podnoszenie ciężkich przedmiotów, które mogą spowodować nagłe uszkodzenie/rozerwanie pierścienia włóknistego. Równie istotnym czynnikiem są przeciążenia kręgosłupa wynikające z długotrwałego wykonywania obciążających ruchów, nieprawidłowej techniki podnoszenia ciężkich przedmiotów czy wielogodzinnego siedzenia – zwłaszcza w nieprawidłowych pozycjach.

Brak aktywności fizycznej również przyczynia się do powstawania dyskopatii, osłabiając mięśnie stabilizujące kręgosłup i prowadzi do degeneracji krążków międzykręgowych. Kolejnym istotnym czynnikiem są procesy starzenia się organizmu, które powodują naturalne zmiany w strukturze krążków – tracą one elastyczność, odwadniają się i stają bardziej podatne na uszkodzenia. Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne, które mogą zwiększać ryzyko szybszej degradacji dysków.

Mechanizm powstawania dyskopatii polega na stopniowym osłabieniu i pękaniu pierścienia włóknistego, co umożliwia przemieszczenie się jądra miażdżystego. W efekcie dochodzi do zmniejszenia wysokości krążka, zwiększonego obciążenia stawów międzykręgowych i więzadeł, a także niestabilności segmentów kręgosłupa. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do ucisku na korzenie nerwowe, co prowadzi do bólu, ograniczenia ruchomości oraz objawów neurologicznych, takich jak drętwienie i osłabienie mięśni.

Objawy dyskopatii

Objawy dyskopatii zależą od stopnia uszkodzenia krążka międzykręgowego oraz odcinka kręgosłupa, w którym doszło do zwyrodnienia. W początkowej fazie choroby mogą być łagodne i pojawiać się sporadycznie, jednak w miarę progresji schorzenia stają się bardziej nasilone i przewlekłe.

Najczęstszym objawem jest ból kręgosłupa, który nasila się po wysiłku fizycznym lub długotrwałym pozostawaniu w jednej pozycji, zwłaszcza siedzącej. W przypadku ucisku na nerwy może wystąpić ból promieniujący, który w zależności od lokalizacji zmiany zwyrodnieniowej, może rozciągać się do kończyn dolnych (rwa kulszowa) lub kończyn górnych (rwa ramienna).

Dodatkowe objawy związane z uciskiem na struktury nerwowe obejmują:

• Drętwienie i mrowienie – występujące wzdłuż przebiegu uciskanych nerwów, prowadzące do parestezji w kończynach.
• Osłabienie mięśniowe – stopniowy spadek siły mięśniowej, co może powodować trudności w poruszaniu kończynami i wykonywaniu codziennych czynności.
• Zaburzenia czucia – w zaawansowanych przypadkach może dochodzić do osłabienia czucia lub nawet całkowitej jego utraty w obszarach unerwianych przez uszkodzony nerw.
• Ograniczenie ruchomości – sztywność i trudności w wykonywaniu ruchów, wynikające z bólu oraz kompensacyjnego napięcia mięśni przykręgosłupowych.

W skrajnych przypadkach, gdy dochodzi do ostrego ucisku na rdzeń kręgowy, mogą pojawić się poważne objawy neurologiczne, takie jak niedowład, nietrzymanie moczu i stolca czy całkowita utrata kontroli nad kończynami. Tego typu symptomy wymagają pilnej interwencji chirurgicznej, ponieważ mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń układu nerwowego.

Rodzaje dyskopatii

Dyskopatia jest złożonym procesem patologicznym rozwijającym się w czasie lub powstającym nagle w wyniku urazu. Dyskopatię można podzielić według określonych kryteriów, takich jak etiologia, stopień uszkodzenia krążka międzykręgowego, lokalizacja oraz przebieg kliniczny.  

Rodzaje dyskopatii według etiologii (przyczyn powstawania)

Dyskopatia zwyrodnieniowa  

• Wywoływana przez procesy starzenia i naturalnej degeneracji struktur narządu ruchu. Następuje odwodnienie jądra miażdżystego oraz osłabienie pierścienia włóknistego krążka międzykręgowego. Jest chorobą często bezobjawową lub z okresowymi dolegliwościami bólowymi. Ma charakter postępujący, ale proces ten jest bardzo indywidualny.

Dyskopatia pourazowa

• Wynika z urazu mechanicznego – np. upadku, wypadku komunikacyjnego, nagłego dźwignięcia ciężaru, kontuzji sportowej. W przypadkach dużej siły kinetycznej, może prowadzić do pęknięcia pierścienia włóknistego krążka międzykręgowego i powstania przepukliny.

Dyskopatia przeciążeniowa

• Powstaje w wyniku wieloletnich mikrourazów i przeciążeń – np. u osób wykonujących ciężką pracę fizyczną, prowadzących siedzący tryb życia lub uprawiających sporty obciążające kręgosłup. Może prowadzić do wypukliny lub przepukliny dysku.

Dyskopatia metaboliczna

• Wynika z zaburzeń metabolicznych, takich jak osteoporoza, cukrzyca czy choroby autoimmunologiczne. Może prowadzić do osłabienia struktury krążka międzykręgowego i przyspieszonej jego degeneracji.

Rodzaje dyskopatii według stopnia uszkodzenia krążka międzykręgowego

Dyskopatia wczesna – degeneracja dysku bez przerwania jego struktur

• Dochodzi do obniżenia nawodnienia i elastyczności jądra miażdżystego. Pojawiają się zmiany strukturalne w obrębie pierścienia włóknistego ale nie dochodzi do ich przerwania. Może przebiegać bezobjawowo lub z łagodnym bólem.

Wypuklina krążka międzykręgowego  

• Dysk zaczyna się uwypuklać poza swój anatomiczny obrys, ale pierścień włóknisty pozostaje nienaruszony. Choroba może powodować ucisk na struktury nerwowe, mogą wystąpić objawy bólowe.

Przepuklina dysku (ekstruzja jądra miażdżystego)

• Dochodzi do przerwania struktur pierścienia włóknistego krążka międzykręgowego. W efekcie jądro miażdżyste lub jego fragment wydostaje się na zewnątrz. Powoduje to silny ból i może prowadzić do objawów neurologicznych, takich jak drętwienie, osłabienie mięśni czy rwa kulszowa.

Sekwestracja krążka międzykręgowego  

• Dochodzi do oddzielenia się uwolnionego fragmentu jądra miażdżystego (sekwestru). Oderwany fragment zaczyna przemieszczać się w kanale kręgowym drażniąc struktury nerwowe. Powoduje to niestabilne objawy neurologiczne o różnym stopniu nasilenia. Stan ten zazwyczaj wymaga interwencji chirurgicznej.

Podział dyskopatii według lokalizacji w odcinku kręgosłupa

Dyskopatia szyjna  

• Najczęściej dotknięte segmenty to C5-C6 i C6-C7. Najbardziej rozpowszechnione objawy obejmują: ból karku i szyi, promieniowanie bólu do barku, kończyny górnej i ręki, drętwienie kończyny lub obu kończyn górnych, bóle głowy.

Dyskopatia piersiowa  

• Ze względu na stabilizującą rolę żeber i ograniczoną ruchomość tego odcinka kręgosłupa, dyskopatia piersiowa występuje rzadziej niż w odcinkach szyjnym i lędźwiowym, ale jej objawy mogą być bardziej „podstępne” i trudniejsze do zdiagnozowania. Najczęściej dotyka segmentów Th7-Th8, Th8-Th9 i Th9-Th10. Wywołuje objawy bólowe w okolicy międzyłopatkowej, ból promieniujący wzdłuż żeber, w przypadkach skrajnych pojawiają się objawy mielopatii – zaburzenia czucia i siły w kończynach dolnych.  

Dyskopatia lędźwiowa  

• Segmenty najczęściej zajęte to L4-L5 i L5-S1. Objawy są dość powszechnie znane: rwa kulszowa, ból dolnej części pleców, drętwienie nóg, zaburzenia chodu.

Dyskopatia wielopoziomowa

• Dotyczy kilku poziomów kręgosłupa i uszkodzenia więcej niż jednego krążka międzykręgowego. Choroba jest częściej spotykana u osób starszych i pacjentów z przewlekłymi chorobami zwyrodnieniowymi.

Rodzaje dyskopatii według przebiegu klinicznego

Dyskopatia ostra

• Są to nagłe objawy po urazie lub gwałtownym przeciążeniu – momentalny, silny ból, ograniczenia ruchomości, możliwe są także objawy neurologiczne takie jak niedowłady, paraliże i zaburzenia czucia.

Dyskopatia przewlekła

• Choroba rozwija się w czasie, objawy pojawiają się stopniowo, zmieniając swoje nasilenie ale trwają dłużej niż 12 tygodni. Rozwojowi choroby towarzyszy przewlekły ból pleców z okresami zaostrzeń.

Dyskopatia nawrotowa

• Epizody bólowe pojawiają się okresowo lub nawracają po obciążeniu.  

Rodzaje dyskopatii według stopnia nasilenia objawów

Dyskopatia bezobjawowa

• Wykrywana przypadkowo w badaniach obrazowych przeprowadzanych z innych powodów. Nie występują dolegliwości bólowe lub neurologiczne.

Dyskopatia z bólem miejscowym

• Ból pojawia się w okolicy uszkodzonego krążka międzykręgowego. Jest związany z napięciem mięśniowym i konkretnym przeciążeniem.

Dyskopatia z objawami korzeniowymi

• Występuje ucisk na nerwy, który powoduje promieniowanie bólu do kończyn. Przykładem tego typu dyskopatii są: rwa kulszowa (lędźwiowa) i rwa ramienna (szyjna).

Dyskopatia z objawami mielopatii

• Występuje tu uszkodzenie rdzenia kręgowego, np. przy zwężeniu kanału kręgowego. Choroba może powodować szereg objawów neurologicznych o różnym stopniu nasilenia – niedowłady, zaburzenia czucia i chodu.

Dyskopatia prowadząca do zespołu ogona końskiego

• Jest to ostra forma dyskopatii, pojawia się nagły i silny ucisk na nerwy w dolnej części kręgosłupa. Objawy to: nietrzymanie moczu, osłabienie nóg, drętwienie krocza. Ten rodzaj dyskopatii wymaga natychmiastowej operacji.

Diagnostyka dyskopatii

Prawidłowo prowadzony proces diagnostyczny w dyskopatii, ze względu na złożoność problemu, obejmuje kilka kluczowych etapów, które pozwalają określić: rodzaj dyskopatii, stopień uszkodzenia krążków międzykręgowych, ich wpływ na struktury nerwowe, zagrożenia związane z rozwojem choroby oraz rekomendacje odnośnie odpowiedniego sposób leczenia na podstawie zebranych informacji. Ponieważ w procesie tym uwzględnia się różne odmiany dyskopatii, takie jak dyskopatia zwyrodnieniowa, wypuklina, przepuklina czy sekwestracja krążka międzykręgowego, dobór metod badań i metod diagnostycznych zależy od szeregu objawów, czynników i parametrów. Omówmy je kolejno. 

Wywiad lekarski

Pierwszym krokiem do diagnozy dyskopatii jest szczegółowy wywiad, w którym lekarz specjalista (ortopeda kręgosłupa lub neurochirurg) ocenia:

• charakter bólu (miejscowy, promieniujący, przewlekły, ostry, nawrotowy),
• czas trwania dolegliwości i czynniki nasilające lub łagodzące objawy,
• występowanie objawów neurologicznych (drętwienie, osłabienie mięśniowe, zaburzenia czucia, inne zaburzenia).
• styl życia pacjenta, w tym rodzaj wykonywanej pracy i aktywność fizyczną,
• historię urazów i wcześniejszych problemów z kręgosłupem.

Badanie fizykalne

Kolejnym krokiem jest kliniczne badanie dyskopatii, które pozwala ocenić funkcję kręgosłupa i stopień zaawansowania choroby. Lekarz specjalista przeprowadza:

• testy ruchomości kręgosłupa – sprawdzenie zakresu ruchów i ewentualnych ograniczeń,
• badanie siły mięśniowej – ocena stopnia osłabienia kończyn, mogącego świadczyć o ucisku na nerwy,
• testy neurologiczne – sprawdzenie odruchów, czucia powierzchniowego i głębokiego, a także objawów korzeniowych (np. test Lasegue’a w przypadku rwy kulszowej).

Badania obrazowe

W celu potwierdzenia diagnozy i dokładnej oceny stopnia zmian w krążkach międzykręgowych stosuje się badania obrazowe, dobierane w zależności od rodzaju i nasilenia dyskopatii.

Podstawowe badania obrazowe pomocne przy diagnostyce dyskopatii:

RTG (radiografia kręgosłupa)

• pozwala ocenić ogólną strukturę kręgosłupa, obecność zmian zwyrodnieniowych, ich umiejscowienie oraz ustawienie kręgów; badanie to nie pokazuje jednak szczegółowej struktury krążków międzykręgowych, dlatego nie jest wystarczające do pełnej diagnostyki dyskopatii.

Rezonans magnetyczny (MRI)  

• rezonans magnetyczny to najdokładniejsze badanie, pozwalające zobrazować struktury krążków międzykręgowych, wykryć ich zwyrodnienie, przepukliny, sekwestrację oraz ocenić stopień ucisku na nerwy.

Tomografia komputerowa (CT)

• badanie przydatne w ocenie zmian kostnych i zwężeń kanału kręgowego, szczególnie jeśli istnieje podejrzenie stenozy kręgosłupa,
• tomografia komputerowa jest często stosowana u pacjentów, którzy nie mogą wykonać MRI (np. z implantami metalowymi lub cierpiący na klaustrofobię).

Dodatkowe badania obrazowe (stosowane w wybranych przypadkach)

• RTG czynnościowe – wykonywane w różnych pozycjach ciała w celu oceny niestabilności kręgosłupa,
• Mielografia – podanie środka kontrastowego do kanału kręgowego; stosowane rzadko, głównie gdy MRI jest niemożliwe do wykonania.

W niektórych przypadkach, gdy istnieje podejrzenie, że dyskopatia może być wtórna do chorób ogólnoustrojowych, nowotworowych, metabolicznych czy też genetycznych, stosuje się dodatkowe badania laboratoryjne i specjalistyczne testy diagnostyczne. Oto przegląd tych badań:

Rozszerzone badania obrazowe dyskopatii  

W przypadkach zaistnienia podejrzeń, że zmiany w krążkach międzykręgowych mogą być związane z chorobą metaboliczną, nowotworową lub wrodzoną, wykonuje się bardziej szczegółowe badania obrazowe. Są to:

• scyntygrafia kości (SPECT, PET-CT) – przydatna w diagnostyce przerzutów nowotworowych do kręgosłupa, choroby Pageta, infekcji czy szpiczaka;
• densytometria kostna (DXA, DEXA) – stosowana do oceny osteoporozy i ryzyka złamań;
• PET-CT (pozytonowa tomografia emisyjna) – wykrywa aktywność nowotworową, stosowana w przypadku podejrzenia guzów kości lub nowotworowych przerzutów do kręgosłupa.

Badania laboratoryjne w diagnostyce przyczyn ogólnoustrojowych dyskopatii

Badania tego typu stosowane są w celu wykrycia procesów zapalnych, nowotworowych, metabolicznych oraz chorób układowych, które mogą przyczyniać się do rozwoju dyskopatii.

• morfologia krwi (CBC) z rozmazem – wykrywa infekcje, niedokrwistość, stan zapalny lub procesy nowotworowe, np. szpiczaka plazmocytowego,
• OB (odczyn Biernackiego) i CRP (białko C-reaktywne) – ocena stanu zapalnego, przydatne w przypadku podejrzenia infekcyjnych lub reumatologicznych przyczyn bólu pleców,
• wapń, fosfor, ALP (fosfataza alkaliczna) – ocena gospodarki mineralnej i metabolizmu kości (np. osteoporoza, choroba Pageta, nowotwory kości),
• elektroforeza białek surowicy – stosowana w diagnostyce szpiczaka plazmocytowego i innych chorób nowotworowych szpiku,
• testy reumatologiczne (RF, ANA, HLA-B27) – pomocne w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) i innych chorób autoimmunologicznych,
• TSH, FT3, FT4, PTH (hormon przytarczyc) – ocena funkcji tarczycy i przytarczyc, które mogą wpływać na metabolizm kości,
• poziom witamina D i poziom parathormonu (PTH) – kluczowe w diagnostyce osteoporozy i zaburzeń wapniowo-fosforanowych.

Badania genetyczne i metaboliczne pod kątem dyskopatii

W niektórych przypadkach, gdy istnieje podejrzenie wrodzonych predyspozycji do szybszego zwyrodnienia krążków międzykręgowych lub występowania chorób układowych, można zastosować:

• badania genetyczne na mutacje związane z chorobami tkanki łącznej (np. zespół Ehlersa-Danlosa, mutacje kolagenu COL9A2 związane z wczesnym zwyrodnieniem dysków),
• badania na obecność mutacji HLA-B27 – związane z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK), które może powodować przewlekły ból pleców i zesztywnień,
• testy metaboliczne (kwas moczowy, ferrytyna, homocysteina) – stosowane w diagnostyce dny moczanowej, hemochromatozy czy zaburzeń metylacji, które to schorzenia mogą wpływać na stan kręgosłupa.

Badania mikrobiologiczne i immunologiczne pod kątem dyskopatii

W przypadku podejrzenia, że ból kręgosłupa i dyskopatia mogą mieć związek z infekcją (np. zapaleniem krążka międzykręgowego, gruźlicą kręgosłupa, zakażeniem bakteryjnym lub grzybiczym), wykonuje się:

• posiewy krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego – służy wykrywaniu bakterii (np. Staphylococcus aureus w infekcyjnym zapaleniu krążka),
• PCR na Mycobacterium tuberculosis – diagnostyka gruźliczego zapalenia kręgosłupa (choroba Potta),
• markery wirusowe (HIV, HBV, HCV) – niektóre infekcje mogą predysponować do chorób układowych i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa.

Podsumowanie dot. diagnostyki dyskopatii

W przypadku dyskopatii diagnostyka nie ogranicza się wyłącznie do badań obrazowych (RTG, MRI, CT). W przypadku podejrzenia ogólnoustrojowych przyczyn dyskopatii konieczne mogą być badania laboratoryjne, genetyczne i mikrobiologiczne, które pomagają wykryć choroby metaboliczne, nowotworowe, autoimmunologiczne czy infekcyjne. Szczegółowa diagnostyka jest kluczowa zwłaszcza u pacjentów z nietypowym przebiegiem choroby, szybkim postępem zmian zwyrodnieniowych lub objawami sugerującymi choroby układowe.

Leczenie dyskopatii – fizjoterapia czy operacja? 

Dyskopatia to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń kręgosłupa, które dotyka zarówno osoby młode, jak i starsze, aktywne fizycznie ale też prowadzące spokojny tryb życia. Pacjenci często zadają pytania: czy dyskopatia wymaga interwencji chirurgicznej, czy może być skutecznie leczona przy pomocy fizjoterapii (rehabilitacyjne)? W rzeczywistości nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ zależy to od bardzo wielu czynników, szeregu zmiennych i indywidualnych, jednostkowych cech przypadku. 

Zasadniczym celem leczenia dyskopatii jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, likwidacja stanu zapalnego (ostrego – jeśli taki występuje) oraz zatrzymanie rozwoju choroby i dalszej degradacji krążków międzykręgowych. Drugim, istotnym celem leczenia dyskopatii jest poprawa funkcji kręgosłupa (funkcje ruchowe, zakresy, sprawność, stabilizacja) i zapobieganie nawrotom choroby. 

Cele te można osiągać w bardzo różny sposób, ale zawsze – jak wspomniano –  jest to sprawą indywidualną.

Dyskopatia a fizjoterapia. Kiedy choroba jest problemem fizjoterapeutycznym?

W większości przypadków leczenie dyskopatii zaczyna się od metod zachowawczych. Podstawowym orężem w walce z tą chorobą jest fizjoterapia prowadzona pod okiem wykwalifikowanego, doświadczonego fizjoterapeuty specjalizującego się w chorobach kręgosłupa. Istnieje szereg wskazań do leczenia zachowawczego z wykorzystaniem fizjoterapii.. Można wymienić następujące sytuacje i przypadki:    

• dyskopatia nie powoduje silnego ucisku na struktury nerwowe (nie stwierdza się ucisku w badaniach obrazowych),
• ból jest umiarkowany i ustępuje po odpoczynku lub wykonaniu odpowiednich ćwiczeń,
• nie występują objawy neurologiczne, takie jak osłabienie mięśni kończyn, drętwienie czy zaburzenia czucia,
• pacjent reaguje pozytywnie na terapię manualną, ćwiczenia wzmacniające i mobilizacyjne.

Stosuje się:

• indywidualnie dobrane i prowadzone ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące kręgosłup,
• stretching i mobilizacje stawowe wspierające elastyczność kręgosłupa,
• terapie manualne poprawiających ruchomość i zmniejszających napięcie mięśniowe,
• ćwiczenia propriocepcji i stabilizacji poprawiające koordynację i kontrolę ruchu,
• techniki odciążające i trakcyjne pomagające zmniejszyć ucisk na krążki międzykręgowe.
• edukację pacjenta w zakresie ergonomii i profilaktyki nawrotów oraz zmiany złych nawyków (kontrola masy ciała, unikanie długotrwałego siedzenia, zbalansowana aktywność fizyczna)
• Reha Pilates – doskonała forma ćwiczeń, wspomagająca fizjoterapię.

Dyskopatia a operacja. Kiedy wymaga interwencji chirurgicznej?

W przypadku kręgosłupa, decyzja o interwencji chirurgicznej wymaga ogromnej ostrożność i rozwagi. Zakres leczenia zachowawczego jest bardzo duży a rola i wpływ fizjoterapii potwierdzony i nie do przecenienia. Niemniej jednak – chociaż większość przypadków można leczyć zachowawczo, istnieją sytuacje, w których leczenie operacyjne dyskopatii staje się koniecznością. Wskazania do leczenia chirurgicznego obejmują przypadki, w których występują:

• silny, przewlekły ból nieustępujący po długotrwałej fizjoterapii i leczeniu farmakologicznym,
• znaczący ucisk na nerwy, powodujący niedowład, zaburzenia czucia lub osłabienie mięśniowe,
• zaburzenia funkcji zwieraczy (np. nietrzymanie moczu), co może świadczyć o zespole ogona końskiego,
• sekwestracja jądra miażdżystego – oderwany fragment może powodować nieprzewidywalne objawy neurologiczne.

Operacje wykonywane są z różnych dostępów z wykorzystaniem technik otwartych bądź z mniejszą inwazją. Najczęściej stosowane metody operacyjne to:

• mikrodiscektomia – usunięcie fragmentu przepukliny krążka, który uciska na nerw,
• laminektomia – usunięcie części kręgu w celu odbarczenia nerwów,
• fuzja kręgosłupa – stabilizacja segmentu kręgosłupa poprzez zespolenie dwóch sąsiednich kręgów (lub więcej),
• dyskoplastyka i sztuczne implanty dysków – stosowane w wybranych przypadkach, aby zachować ruchomość segmentu.

Jednoczesne zastosowanie chirurgii i fizjoterapii – podejście interdyscyplinarne w leczeniu dyskopatii

Najlepsze efekty w leczeniu dyskopatii osiąga się poprzez kompleksowe i holistyczne podejście, w którym spotykają się wszystkie dostępne metody leczenia odpowiednio dobrane i „skalibrowane” pod kątem danego przypadku. Nieodzowna jest ścisła współpraca lekarza specjalisty (ortopeda kręgosłupa, neurochirurg) z doświadczonym, wyspecjalizowanym fizjoterapeutą.

Poza przypadkami skrajnymi (np. zespół ogona końskiego), nawet gdy na podstawie diagnostyki są wskazania do operacji kręgosłupa, przed podjęciem ostatecznej decyzji o operacji, w większości przypadków zaleca się próbę leczenia zachowawczego przez 6-12 tygodni. Dopiero gdy fizjoterapia nie przynosi efektów lub objawy się nasilają, rozważa się interwencję chirurgiczną.

Przeprowadzone leczenie fizjoterapeutyczne przed operacją nie jest „zmarnowane” – przeciwnie – przygotowuje organizm do sprawniejszego funkcjonowania w okresie pooperacyjnym i pozwala płynnie przejść do fazy fizjoterapii pooperacyjnej co poprawia i przyśpiesza pozytywne efekty leczenia.

Inne formy leczenia dyskopatii

Zarówno w leczeniu zachowawczym dyskopatii jak i w przypadkach wskazań do operacji stosuje się farmakoterapię. Ma ona szereg funkcji, nie tylko związanych z uśmierzaniem bólu. Najczęściej stosuje się:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – np. ibuprofen, ketoprofen,
• leki rozluźniające mięśnie (miorelaksanty),
• w niektórych przypadkach kortykosteroidy stosowane miejscowo w formie iniekcji. 

W określonych przypadkach stosuje się alternatywne metody leczenia, takie jak:

• terapia osoczem bogatopłytkowym (PRP) – regeneracja uszkodzonych tkanek;
• neurostymulacje – blokady nerwowe w celu łagodzenia bólu przewlekłego;
• blokady sterydowe (iniekcje nadtwardówkowe) – w celu zmniejszenia stanu zapalnego i bólu;
• osocze bogatopłytkowe (PRP) – terapia regeneracyjna stosowana w wybranych przypadkach;

Powrót do zdrowia i sprawności po leczeniu dyskopatii 

Czas powrotu do zdrowia zależy od stopnia zaawansowania dyskopatii i zastosowanej metody leczenia. Dyskopatia w ogromnej przewadze jest chorobą cywilizacyjną, zawodową, degeneracyjną. Ma też –  w związku z tym często charakter przewlekły. Walka z nią jest związana z wytrwałością, konsekwencją, zasadniczą zmianą trybu życia. Kluczowe znaczenie ma systematyczność w terapii oraz profilaktyka przeciążeń, aby uniknąć nawrotu dolegliwości. Bardzo często u pacjentów, którzy traktują problem naprawdę poważnie, fizjoterapia przechodzi płynnie w stałą aktywność fizyczną, którą można z powodzeniem prowadzić we własnym zakresie.

Standardowe parametry czasowe związane z leczeniem dyskopatii:

• przy leczeniu zachowawczym – większość pacjentów odczuwa poprawę w ciągu 4-12 tygodni, pod warunkiem regularnej fizjoterapii,
• po operacji mikrodiscektomii – pacjenci wracają do sprawności po 6-12 tygodniach, choć pełna rekonwalescencja może potrwać do 6 miesięcy,
• w przypadkach wymagających fuzji kręgosłupa – rehabilitacja po operacji kręgosłupa może trwać 6-12 miesięcy.

Dyskopatia – podsumowanie  

Dyskopatia to przede wszystkim problem fizjoterapeutyczny, ponieważ w większości przypadków możliwe jest skuteczne leczenie bez operacji. Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę zarówno w leczeniu zachowawczym, jak i w rehabilitacji przed- i po operacji.

Jednak w przypadkach zaawansowanej dyskopatii, z silnym uciskiem na nerwy i poważnymi objawami neurologicznymi, interwencja chirurgiczna może być niezbędna.  Grupa Lekarska Form oferuje kompleksową diagnostykę, fizjoterapię i, w razie potrzeby, zaawansowane leczenie chirurgiczne prowadzone przez doświadczonego neurochirurga dr. n. med. Pawła Lisa i chirurga kregosłupa dr. Pawła Wichrowskiego, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.