Specyfika łokcia – budowa anatomiczna, zakresy ruchu, typowe urazy, diagnostyka i leczenie

Łokieć, chociaż jest pozornie niewielką i wydawałoby się prostą częścią kończyny górnej, jest w istocie bardzo skomplikowanym stawem w swojej budowie, odpowiedzialnym za prawidłowe funkcjonowanie ręki, palców, ale też barku. Jego choroby i urazy wymagają wiedzy i doświadczenia w leczeniu ortopedycznym i fizjoterapii.

Zapraszamy do obszernego artykułu poświęconego specyfice łokcia i chirurgii łokcia, jego budowie, działaniu i wszelkich zaburzeniach mogących doprowadzić do dysfunkcji całej kończyny górnej. Tekst powstał na podstawie obszernej rozmowy z dr. Filipem Kucharczykiem – ortopedą i traumatologiem specjalizującym się w Form w leczeniu chorób, urazów i dolegliwości łokcia oraz ręki. Zapraszamy do lektury.

Co to jest łokieć?

Jest to potoczna nazwa stawu łokciowego. Łączy on ramię z przedramieniem w kończynie górnej człowieka. Z punktu widzenia mechaniki i ruchów, które następują w tym stawie, określa się go mianem stawu typu zawiasowo-obrotowego, dwuosiowego – w dalszej części wyjaśnimy dokładnie co to oznacza. W łokciu odbywają się ruchy zgięcia i wyprostu oraz nawracania i odwracania przedramienia wraz z ręką. Jest to staw złożony.  

Budowa anatomiczna łokcia

Łokieć jest zbudowany z trzech stawów, łączących trzy kości, które tworzą trzy pary powierzchni stawowych:  

• staw ramienno-łokciowy – jest stawem zawiasowym, głowę stawu stanowi bloczek kości ramiennej; panewką jest wcięcie bloczkowe kości łokciowej; w stawie tym zachodzi ruch zgięcia i wyprostu,

• staw ramienno-promieniowy – jest to staw kulisty wolny, główkę stawu stanowi główka kości ramiennej; panewką jest dołek głowy kości promieniowej; ruchomość tego stawu jest ograniczona ze względu na połączenie z kością łokciową; zachodzą w nim ruchy zgięcia, wyprostu oraz rotacji (obrotu),

• staw promieniowo-łokciowy bliższy – jest stawem obrotowym, główkę tego stawu stanowi obwód stawowy głowy kości promieniowej a panewkę wcięcie promieniowe kości łokciowej oraz powierzchnia stawowa więzadła pierścieniowatego kości promieniowej; zachodzi w nim ruch odwracania i nawracania (pronacji i supinacji); w czasie wykonywania ruchu staw ten współpracuje ze stawem promieniowo-łokciowym dalszym.

Wszystkie wymienione połączenia są zamknięte w jedną, wspólną torebkę stawową. Stabilizację i sztywność całego układu stanowiącego budowę łokcia zapewniają cztery więzadła. Są to:

• więzadło poboczne promieniowe, które dzieli się w swoim przebiegu na dwa pasma, 
• więzadło poboczne łokciowe,   
• więzadło pierścieniowate kości promieniowej,  
• więzadło  poprzeczne.  

Na czym polega specyfika budowy stawu łokciowego? 

Większości z nas łokieć kojarzy się z prostym zawiasem, który służy do zginania i prostowania kończyny górnej, dzięki czemu możemy np. podnosić hantle na siłowni. Tymczasem ze względu na budowę staw łokciowy nie do końca jest takim prostym, zawiasowym stawem, jak się wydaje. 

Umiejscowienie i funkcja łokcia

Łokieć, w istocie, jest połączeniem między barkiem, czyli złożoną okolicą już bardziej przynależną do tułowia, a ręką i nadgarstkiem, czyli tymi okolicami narządu ruchu, które są odpowiedzialne za wykonywanie najbardziej precyzyjnych ruchów do jakich człowiek w ogóle jest zdolny. 

W momencie, w którym łokieć przyjmuje ustaloną, sztywną pozycję i dochodzi w nim do odpowiedniego napięcia mięśni i więzadeł, powstaje solidna, stabilna podstawa – rodzaj statywu – do odpowiedniej funkcji/czynności ręki i nadgarstka. Z drugiej strony łokieć stanowi swego rodzaj dźwignię dla podnoszenia różnych rzeczy i wykonywania szeregu innych czynności wymagających siły. Zatem łokieć jest kluczowym elementem stabilizującym precyzyjne ruchu ręki i nadgarstka oraz wspomagającym ich siłę.

Sztywność i stabilność zapewniają odpowiednio przyczepione i napięte więzadła, które odpowiadają za to, że ruch w łokciu odbywa się precyzyjnie w konkretnych płaszczyznach, a nie na zasadzie gumowej, bezwładnej maczugi.  

Ta zdolność wynika ze wspomnianej, specyficznej i kompleksowej budowy stawu łokciowego – każdy z elementów łokcia ma swoją charakterystykę i zakres ruchów dające mu wyjątkową motorykę. Pomiędzy kośćmi ramienną i łokciową zachodzi ruch o charakterze zawiasowym, ale dzięki kości promieniowej jest on wzbogacony o możliwość rotacji, która jest przenoszona przez przedramie aż do nadgarstka i ręki. Dlatego łokieć jest określany mianem stawu zawiasowo-obrotowego, dwuosiowego.

To, co jest również bardzo typowe i charakterystyczne dla łokcia to fakt, że jest on dość sztywną strukturą (kompleksem stawów). W praktyce rzadko kiedy występuje problem poważniejszych niestabilności w łokciu – co jest bardzo charakterystyczne np. dla barku, kolan czy stawu skokowego. 

Problemy łokcia raczej są związane z nadmierną sztywnością pourazową i pooperacyjną. 

Ma to wpływ na podejście do leczenia łokcia, w którym należy traktować go jak staw zwarty, gdzie dobre dopasowanie powierzchni stawowych, dobra funkcja więzadeł i tych mięśni, które go otaczają, są bardzo istotne dla powodzenia leczenia. W łokciu po prostu jest bardzo niewiele anatomicznego „luzu”, wolnej przestrzeni między jego strukturami.  

Jaki jest zakres ruchu w stawie łokciowym? 

Wiemy już, że w łokciu zachodzą ruchy zawiasowe połączone z rotacją. To jak dokładnie działa łokieć i co dzięki jego funkcji możemy wykonywać, zależy od mięśni. W przypadku łokcia ich anatomia jest stosunkowo prosta, ponieważ wokół łokcia nie mamy wielu mięśni o skomplikowanej budowie i zróżnicowanych funkcjach. Za wyprost łokcia odpowiada jeden mięsień i jest nim duży mięsień trójgłowy, który jest zlokalizowany z tyłu ramienia i przyczepia się do kości łokciowej. 

Zgięcie łokcia wszystkim kojarzy się z bicepsem, jednak nie do końca tak jest. Biceps jest jednym z 3 mięśni, które uczestniczą w tym ruchu. Obok bicepsa są to: mięsień ramienny i ramienno-promieniowy. Biceps, który jest postrzegany jako najsilniejszy mięsień odpowiedzialny za zginanie łokcia, wcale takim nie jest. Silniejszym mięśniem w tym przypadku jest mięsień ramienny, który jest pod bicepsem. 

Istnieje szereg mięśni otaczających łokieć, które są odpowiedzialne za rotację, czyli ruch odwracania i nawracania ręki. Są one przyczepione do kości ramiennej i stanowią większe grupy mięśniowe. 

Istnieje jeszcze jeden zakres ruchu w stawie łokciowym, o którym dosyć rzadko się wspomina. Nie jest on duży, jednak może mieć znaczenie w określonych przypadkach i nie można o nim zapominać. Jest to ruch w płaszczyźnie czołowej łokcia – ruchomość szpotawiąca i koślawiąca. Zakres tej ruchomości wynosi około 5 stopni i jest możliwy dzięki pewnemu zakresowi luzu w łokciu.   

Patrząc na łokieć w szerszej perspektywie bio-mechaniki ruchu kończyny górnej wraz z barkiem – znajduje się on pośrodku drogi między barkiem a nadgarstkiem. Z tego wynika dosyć krytyczna rola łokcia w prawidłowym funkcjonowaniu całego układu ruchowego kończyny górnej. Jeżeli mamy jakiś deficyt funkcji łokcia lub zaburzenia w jego prawidłowej ruchomości, od razu odbija się to na funkcji nadgarstka i ręki oraz barku. 

Jeśli łokieć nie będzie w stanie dać odpowiedniej, sztywnej podpory dla precyzyjnych ruchów ręki, to obciążenie przejdzie na nadgarstek, który ten brak będzie brał na siebie (kompensował). Podobnie z ruchami wyprostu, zgięcia, rotacji, szpotawienia i koślawienia – ograniczenia w łokciu spowodują przejęcie tych funkcji przez bark i nadgarstek.

Są to sytuacje potencjalne niebezpieczne, ponieważ prowadzą do zwiększenia obciążeń, które są nienaturalne dla barku i nadgarstka i mogą prowadzić do powstania stanów zapalnych bądź urazów łokcia. 

Cechy osobnicze, komplikacje i nieprawidłowości budowy łokcia

Istnieją różnice w budowie łokcia między kobietami i mężczyznami. Są one raczej subtelne i polegają na tym, że mężczyźni mają nieco mniej koślawy staw łokciowy niż kobiety. Koślawość łokcia u mężczyzn wynosi od 5-10°, podczas gdy u kobiet jest to przedział między 10 a 15°.

Różnice mogą dotyczyć ogólnego zakresy ruchu w łokciu u poszczególnych osób – inny zakres ruchu ma wygimnastykowana, wiotka nastolatka, która ma pewne tendencje do przeprostu w stawach i w związku z tym ten zakres ruchu jest powyżej normy; a inny będzie miał mocno umięśniony kulturysta, który jest z natury uprawianego sportu, bardziej spięty, przez co mięśnie same w sobie ograniczają zakres ruchu w łokciu. 

Generalnie – łokieć nie jest okolicą, w której często spotykamy jakieś znaczące osobnicze, indywidualne odstępstwa od normy w budowie anatomicznej. Jeśli się pojawiają, to są najczęściej skutkiem jakichś wad wrodzonych, na które nie mamy wpływu, albo wynikają z jakichś urazów lub zostały nabyte w dzieciństwie, które gojąc się w nieprawidłowy   sposób spowodowały określoną deformację w stawie.   

Diagnostyka stawu łokciowego – jak wygląda badanie chorób i urazów łokcia?

Łokieć nie jest szczególnie wyjątkowy jeśli chodzi o jego diagnostykę, która powinna zaczynać się od wywiadu z pacjentem. Nieco inaczej prowadzi się wywiad w przypadku pacjentów z chorobami przewlekłymi niż w przypadkach ostrych. W przypadkach przewlekłych już sam wywiad może być wystarczający do postawienia wstępnej diagnozy. Przypadki ostre wymagają szybszego przejścia do diagnostyki obrazowej.

Drugim ważnym elementem diagnostyki stawu łokciowego – czyli chorób i urazów łokcia – jest badanie przedmiotowe, czyli sprawdzenie jak łokieć wygląda, czy nie jest obrzęknięty, zniekształcony, czy nie ma zaczerwienień, ociepleń wskazujących na stany zapalne. W badaniu przedmiotowym sprawdza się także stopień deformacji, zakresy ruchu i czucie w obrębie przedramienia i ręki w związku z nerwami przebiegającymi przez łokieć.

Podstawowym badaniem obrazowym w zakresie stawu łokciowego jest rentgen, który może wiele pokazać i jeszcze więcej wykluczyć. Mówimy przede wszystkim o zmianach kostnych.  

Dobrym badaniem do oceny pewnych patologii w obrębie stawu łokciowego jest USG ortopedyczne – wiele chorób typowych dla łokcia, można z powodzeniem dobrze rozpoznać i ocenić przy pomocy tego badania.

W przypadkach bardziej specyficznych chorób i skomplikowanych urazów w łokciu stosuje się badania dokładniejsze – tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Pierwsze z nich daje możliwość bardzo precyzyjnej oceny stanu kości, rodzaju złamań, ilości i charakteru odłamów oraz ich przemieszczeń w przypadkach złamań niestabilnych. Rezonans daje wgląd we wszystkie struktury stawu, pokazuje stan więzadeł, chrząstki oraz tkanek mękkich.   

Dodatkowym, specyficznym badaniem w przypadku łokcia jest EMG, czyli badanie przewodnictwa w nerwach. Szereg neuropatii dotyczy właśnie okolicy stawu łokciowego ze względu na przebieg ważnych nerwów odpowiedzialnych za precyzyjne ruchy ręki i dokładne czucie w palcach. Badanie polega na przepuszczaniu przez nerwy prądu o określonych parametrach. Przepływ tego prądu jest oceniany przez neurologa pod kątem występowania zaburzeń przewodnictwa w konkretnych okolicach. Jest ono słabsze tam, gdzie nerw jest uszkodzony lub uciśnięty.  

Stany ostre i przewlekłe choroby stawu łokciwoego

Choroby przewlekłe łokcia mogą dotyczyć wszystkich rodzajów tkanek, które w nim występują. Najważniejsze z nich to:

• entezopatie (łokieć tenisisty lub golfisty), czyli przewlekłe choroby przyczepów mięśni w okolicy łokcia; są związane z dolegliwościami bólowymi, powstają na tle zmęczenia (monotypowości ruchu) tkanek i nie zagrażają zasadniczym funkcjom kończyny;

• choroby wtórne – najczęściej powstałe w następstwie urazów, nieprawidłowości diagnostycznych i terapeutycznych, błędnego leczenia bądź powikłań; przeważnie są to zmiany zwyrodnieniowe stawów łokcia i przykurcz stawu łokciowego jako całości;  

• ciała wolne w stawie – najczęściej powstają w skutek choroby chrząstki; wywołują obrzęki, bóle przewlekłe, blokowanie łokcia;  

• choroby kości – najczęściej są następstwem jałowej martwicy kości związanej z niedokrwieniem; związane są z dolegliwościami bólowymi i postępującą degradacją chorej kości;  

• choroby przeciążeniowe – związane są ze sportami polegającymi na rzucaniu (football amerykański, baseball, soft ball, piłka ręczna, pchnięcie kulą, rzut młotem i oszczepem); wywoływane są przeciążeniami i mikrourazami.  

Stany ostre to oczywiście urazy łokcia, szczególnie te, w których dochodzi do uszkodzenia jednego ze stawów lub całego kompleksu i które wymagają prawidłowej ingerencji chirurgicznej, ale nie tylko – do stanów ostrych łokcia można zaliczyć:  

• złamania kości,   

• zwichnięcia łokcia i związane z nimi złamania; niektóre złamania wynikają ze zwichnięć a niektóre zwichnięcia wiążą się z dużym złamaniem, 

• zerwania przyczepów mięśni – najczęściej dwóch silnych zginaczy i prostowników – bicepsa i tricepsa;  

• ostra niestabilność łokcia w wyniku uszkodzenia więzadeł stawu łokciowego – stan dosyć rzadki w łokciu, który jako staw zwarty cierpi w następstwie urazów na przesztywnienie.

Najczęstsze dolegliwości, choroby i urazy stawu łokciowego

Do najczęstszych urazów, chorób i dolegliwości łokcia należą:

• zespół rowka nerwu łokciowego (neuropatia nerwu łokciowego), wywołując drętwienie 4 i 5 palca lub niezdarność ręki,
• złamanie łokcia/wyrostka łokciowego,
• łokieć golfisty (entezopatia)
• łokieć tenisisty (entezopatia)
• złamanie końca dalszego kości ramiennej,
• zwichnięcie GKP,
• zerwanie ścięgna mięśnia dwugłowego (bicepsa) w przyczepie dalszym,
• zapalenie kaletki łokciowej,
• złamanie końca dalszego kości ramiennej,
• złamanie głowy kości promieniowej.

Leczenie łokcia – metody zachowawcze

Zachowawcze leczenie stawu łokciowego stosuje się w przypadku chorób przewlekłych, które nie wynikają z określonego urazu lub urazów, które można pozostawić bez zaopatrzenia operacyjnego – przynajmniej w ramach leczenia tzw. pierwszego rzutu. 

Łokieć jest stawem opornym, leczy się długo i wolno – podobnie jak w przypadku barku – pośpiech nie jest tutaj dobrym doradcą a oczekiwania pacjentów związane z szybkimi efektami są zazwyczaj związane z rozczarowaniem.  

Zachowawczo można leczyć choroby przeciążeniowe – entezopatie oraz zwyrodnienia będące źródłem bólu. W tych przypadkach najlepszym rozwiązaniem jest solidna fizjoterapia pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.

Ważnym elementem leczenia zachowawczego – szczególnie w pierwszym rzucie, jest odpoczynek i wykluczenie czynników chorobotwórczych – najczęściej zaleca się rezygnację z problematycznych aktywności lub wykluczenie złych schematów ruchowych, które doprowadziły do powstania przeciążeniowych stanów zapalnych i bólowych.

Wdrożenie tych dwóch zaleceń stosuje się np. w przypadkach chorób łokcia takich, jak łokieć tenisisty i golfisty. W obu przypadkach, niejednokrotnie pacjent potrzebuje zdecydowanie bardziej odpowiedniej fizjoterapii i zmiany schematów ruchu niż pomocy ortopedycznej. W przypadkach stanów z wyjątkowym nasileniem objawów bólowych można stosować farmakoterapię. 

Istnieją złamania w obrębie łokcia, które można leczyć zachowawczo. Są to złamania nieprzemieszczone lub przemieszczone w niewielkim stopniu tzn. nie wykluczającym samoistnego, prawidłowego zrostu kostnego. Takim złamaniem może być złamanie głowy kości promieniowej bez przemieszczenia. Złamania przemieszczone, które nie ograniczają ruchu w łokciu, a szczególnie rotacji, także można leczyć zachowawczo z dobrymi rezultatami. 

Najbardziej rozpowszechnione operacje stawu łokciowego

Uwalnianie nerwów i likwidacje ucisków na nerwy, złamania – szczególnie końca dalszego kości ramiennej i końca bliższego kości promieniowej oraz łokciowej, zwichnięcie stawu łokciowego ze złamaniem GKP, operacja wyrostka łokciowego (olecranon) i szycie zerwania bicepsa – to najczęściej wykonywane operacje łokcia.

Neuropatie leczy się operacyjnie poprzez wykonanie uwolnienia, transpozycji  określonego nerwu, złamania poprzez operacje zespolenia przy pomocy śrub, drutów i implantów dedykowanych poszczególnym złamaniom, zwichnięcia stawu w zależności od urazu leczy się rekonstrukcyjnie lub z wykorzystaniem endoprotezoplastyki, zaś zerwanie mięśni, w tym zerwanego bicepsa – leczy się przy pomocy szycia i odtworzenia przyczepu mięśnia. 

Kiedy konieczna jest operacja łokcia? Wskazania do zabiegu

Kryteria wskazania do operacji łokcia są nieco inne niż w przypadku dużych stawów takich jak bark, biodro lub kolano. Istnieją bowiem dosyć poważne urazy jak złamania, które można z powiedzeniem leczyć zachowawczo – jest nim np. złamanie końca bliższego kości łokciowej. Nawet tak poważne urazy jak zerwanie przyczepu dalszego bicepsa może, ale nie musi być leczone operacyjnie – to zależy od decyzji pacjenta i stopnia akceptacji przez niego upośledzenia kończyny górnej. 

Z pewnością wskazaniem do operacji są złamania niestabilne i wszelkie urazy blokujące staw – szerzej – wszystkie urazy i przewlekłe choroby stawu łokciowego, które mogą doprowadzić do ograniczenia jego ruchomości, przykurczy i zesztywnienia. Rodzi to nie tylko niebezpieczeństwo utraty funkcji ręki czy w ogóle funkcji kończyny górnej i de facto kalectwa, ale przede wszystkim zamyka bezpowrotnie możliwość przywrócenia jakiejkolwiek sprawności. 

Zatem – istnieją urazy i choroby łokcia, które można leczyć tylko zachowawczo, są takie, które można próbować leczyć zachowawczo, albo leczyć operacyjnie, i są wreszcie takie, które kategorycznie należy operować. Decyzja dotycząca wyboru rodzaju leczenia jest zawsze bardzo indywidualna i w ogromnej mierze zależy od pacjenta oraz jego oczekiwań związanych ze sprawnością.

Zjawisko „przeczekiwania operacji” łokcia

Odwlekanie operacji łokcia przez pacjentów wynika z trzech zasadniczych problemów – każdy z nich jest tematem tyleż delikatnym, co ważnym medycznie, ponieważ ma wpływ na wynik – a przede wszystkim możliwości skutecznego leczenia. 

Problem pierwszy wynika z niechęci pacjentów do poddania się operacji w ogóle. Każda operacja jest związana ze stresem, strachem, ryzykiem, bólem, czasową niesprawnością – nikt tego nie nie chce, nawet jeśli rozumiemy, że czasem musi być gorzej, żeby w efekcie było lepiej.

Wchodząc w kwestie natury psychologicznej napotykamy problem drugi – zaakceptowania faktu, że choroba wymaga operacyjnego leczenia łokcia, czyli czegoś „nieistotnego” i „niegroźnego” w powszechnej percepcji. Jest to dość powszechny problem bagatelizacji, związany z brakiem wiedzy.

Trzeci problem – związany z drugim – wynika czasem z tego, że pacjent nie otrzymał właściwej informacji od lekarza, albo z tego, że nie chciał tej informacji otrzymać. A dotyczy ona rzeczywistych konsekwencji wynikających z danej choroby łokcia i nie podjęcia leczenia operacyjnego.  

Lekarz nie może namawiać pacjenta do operacji jeśli nie wchodzi w grę stan zagrożenia życia.  

W przypadku łokcia mówimy o sprawności kończyny górnej, która może zostać upośledzone w mniejszym lub większym stopniu w zależności od podjęcia określonego leczenia bądź jego zaniechania.  

Dlaczego w przypadku łokcia nieodwlekanie zabiegów jest tak istotne?

Łokieć jest stawem, który nie lubi być unieruchomiony zbyt długo ponieważ ulega przykurczom i zesztywnieniu. Likwidacja tych dwóch zjawisk w łokciu zajmuje wiele miesięcy intensywnej fizjoterapii. Im szybciej problem zdrowotny zostanie rozwiązany, tym szybciej pacjent może rozpocząć proces usprawniania fizjoterapeutycznego. W ortopedii istnieje pewna niepisana zasada związana z unieruchamianiem – 4,6,8. Chodzi o tygodnie, w których dana okolica jest unieruchamiana po operacji lub w czasie leczenia zachowawczego. W przypadku łokcia 2 tygodnie to jest absolutnie maksymalny okres unieruchomienia – niezależnie od tego, jak bardzo skomplikowany był to uraz. Jeżeli pacjent ma łokieć unieruchomiony dłużej niż 2 tygodnie, to w zasadzie mamy gwarancję ograniczenia zakresu ruchu, która albo się podda rehabilitacji potem, albo nie i niejednokrotnie trzeba ją leczyć chirurgicznie.

Generalnie zjawisko przeczekiwania leczenia chirurgicznego w łokciu w przypadku chorób, które tego wymagają, nie jest dobrym pomysłem. 

Operacje inwazyjne i małoinwazyjne łokcia – artroskopia i inne zabiegi

Chirurgia już od dłuższego czasu dzieli się na – tak zwaną – otwartą i tę mało inwazyjną, nazywaną także endoskopową. Łokieć nie jest stawem, gdzie endoskopia czy artroskopia mają szczególnie szerokie zastosowanie. Ogromna większość urazów jest leczona operacyjnie na otwarto. W związku z rozwojem technik operacyjnych, stosowaniem miniaturowych implantów, minimalizacji cięć operacyjnych – operacje tego typu są nieporównywalnie mniej inwazyjne niż kiedyś. W obrębie stawu jest wiele urazów, w przypadku których nie da się przeprowadzić małoinwazyjnej operacji łokcia – przykładem są duże złamania kostne, nie da się ich zaopatrzyć prawidłowo nie widząc całości, jako odsłoniętego pola operacyjnego.  

Operacje łokcia są bardzo często zabiegami rozległymi – wynika to z faktu, że wokół niego przebiegają nerwy i naczynia, których uszkodzenia należy bezwzględnie unikać. W trakcie operacji – należy je odsunąć w „bezpieczne miejsce”, tak aby mieć swobodny dostęp do pola operacyjnego. Dlatego część operacji łokcia składa się z dość mozolnego procesu nazywanego dostępem chirurgicznym.  

Nie znaczy to, że w obrębie łokcia nie stosuje się technik małoinwazyjnych. Artroskopię łokcia można zastosować w przypadku uwolnienia nerwu łokciowego – szczególnie w przypadkach mniejszego zaawansowania choroby, artroskopię w celu usunięcia ciał wolnych czy w przypadkach przykurczu stawu łokciowego bez poważniejszych deformacji kostnych.  

Fizjoterapia łokcia

Ortopedia, chirurgia urazowa łokcia i rehabilitacja – stanowią coś w rodzaju idealnego małżeństwa, w którym uzupełniają się najlepsze cechy małżonków i wzmacniają te słabsze we wspólnym staraniu. Generalnie trzeba powiedzieć bardzo jasno – nie ma dobrego leczenia ortopedycznego łokcia bez fizjoterapii – i nie ma skutecznej fizjoterapii łokcia bez ortopedii. 

Łokieć jest takim stawem, który musi być prawidłowo rehabilitowany. To nie jest staw skokowy, czy stopa po skręceniu, która się „rozchodzi” w przysłowiowy tydzień. Urazy stawu łokciowego bowiem, o czym wspomniano, wiążą się z przykurczem i jego efektem negatywnym jakim jest przesztywnienie. To jest problem, który musi być leczony fizjoterapeutyczne w odpowiednim momencie i w odpowiedni sposób. W przeciwnym razie może dojść do zrujnowania efektów operacji bądź leczenia zachowawczego. 

Odbudowa funkcji i zakresu ruchu oraz aktywizacja łokcia po leczeniu jest procesem wymagającym i żmudnym. Należy go prowadzić pod okiem specjalisty, który będzie w stanie zareagować na sytuacje, w których pracuje się fazami zależnymi od powrotu określonego zakresu – np. umiejętność pracy nad zginaniem i prostowaniem w sytuacji zablokowania rotacji. Doświadczony fizjoterapeuta biegły w terapiach łokcia będzie wiedział jak w takiej sytuacji poprowadzić tę terapię.

Można powiedzieć, że operacja łokcia tworzy swego rodzaju fundament, na którym fizjoterapeuci odbudowują utraconą lub zaburzoną funkcję stawu łokciowego. Prawidłowa i odpowiednio poprowadzona rehabilitacja z zaangażowaniem fizjoterapii decyduje o powodzeniu całego procesu leczenia w 30-40 procentach.