Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) jest jednym z najczęstszych urazów sportowych na świecie, a jego rekonstrukcja jedną z najczęściej wykonywanych operacji w chirurgii kolana. Uszkodzenie tego więzadła, choć tak częste u sportowców i osób aktywnych fizycznie, zdarza się także u pacjentów prowadzących bardziej zrównoważony, spokojniejszy tryb życia.
Zapraszamy do zapoznania się z artykułem poświęconym leczeniu częściowych i całkowitych uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego (ACL), który powstał na podstawie wywiadu z dr. n. med. Pawłem Ambroziakiem – specjalistą Form w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu oraz medycyny sportowej, zajmującym się chirurgią kolana. Tekst jest częścią serii artykułów poświęconych wszystkim więzadłom kolana i ich rekonstrukcjom. Zapraszamy do lektury.
Co to jest ACL – więzadło krzyżowe przednie i jaką pełni funkcję?
Więzadło krzyżowe przednie (ACL) jest strukturą zbudowaną z tkanki łącznej, składającą się głównie z włókien kolagenowych, której jednym z najważniejszych zadań jest stabilizacja mechaniczna stawu kolanowego. Inną, równie ważną funkcją tego więzadła jest udział w tzw. propriocepcji (inaczej czuciu głębokim) czyli dostarczaniu mózgowi informacji o położeniu stawu kolanowego i kończyny dolnej bez konieczności patrzenia na nią, co jest szczególnie ważne dla zapewnienia stabilności stawu w ruchu. Więzadło krzyżowe przednie jest jednym z czterech głównych stabilizatorów kolana obok trzech pozostałych więzadeł:
- więzadła pobocznego bocznego LCL,
- więzadła pobocznego przyśrodkowego MCL,
- więzadła krzyżowego tylnego PCL.
Usytuowanie więzadła krzyżowego przedniego w kolanie
ACL znajduje się w środkowej części stawu kolanowego biegnąc centralnie od przodu kości piszczelowej w kierunku tyłu i bocznej części kości udowej. Łączy ono obie te kości zapewniając stabilizację pracujących powierzchni stawowych w czasie ruchów przód-tył oraz ruchów rotacyjnych.
Co to jest uszkodzenie ACL – więzadła krzyżowego przedniego i jakie są jego skutki?
Więzadło krzyżowe przednie mimo swojej wytrzymałości jest podatne na uszkodzenia – głównie z powodu warunków w jakich pracuje. Stanowi ono jedną ze struktur łączących kość udową z kością piszczelową i w związku z dużymi siłami generowanymi przez masę ciała oraz dźwigniami tworzonymi przez długość kości piszczelowej i udowej jest narażone na uszkodzenie nawet przy relatywnie niewielkim urazie. W momencie kiedy do niego dochodzi przeważnie następuje przerwanie całkowite tego więzadła. Uszkodzenia częściowe są zdecydowanie rzadsze, mimo że niejednokrotnie właśnie z takim opisem można się spotkać czytając wynik badania rezonansem magnetycznym. Dlatego tak ważne jest badanie wykonane rękami ortopedy. Opieranie się tylko na opisie badania obrazowego może być mylące. Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego powoduje, że kolano traci stabilność. Pojawia się niestabilność w płaszczyźnie strzałkowej, czyli przód-tył, ale równocześnie niestabilność rotacyjna, która jest najbardziej niebezpieczna. Polega ona na wyginaniu się kolana w niekontrolowany sposób w sytuacji obciążenia z jednoczesnym obróceniem się na nodze.
Tego typu uraz powoduje istotne ograniczenie sprawności kolana i znacznie utrudnia – a niekiedy uniemożliwia powrót do poważniejszych aktywności.
Jakie są przyczyny uszkodzenia lub zerwania więzadła krzyżowego przedniego?
Więzadło krzyżowe przednie jest względnie mało elastyczne. W momencie nadmiernego rozciągnięcia ulega uszkodzeniu bądź rozerwaniu. Może do tego dojść w wyniku nawet niedużego urazu.
Drugim powodem uszkodzenia bądź zerwania więzadła są problemy z koordynacją i stabilizacją ciała. Najczęściej jest to związane z brakiem naturalnych odruchów lub niewystarczające ich wytrenowanie. Niedostatki te są czynnikami zwiększającymi ryzyko skręcenia kolana, w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia, bądź całkowitego zerwania więzadła.
Chociaż uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego jest jednym z najczęstszych urazów sportowych, niejednokrotnie dochodzi do niego w życiu codziennym – w czasie tańca, w wyniku poślizgnięciu się, upadku ze schodów lub pociągnięcia przez psa prowadzonego na smyczy.
Objawy uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego ACL
Zerwane więzadło krzyżowe wywołuje charakterystyczne objawy. Typowy uraz to skręcenie stawu kolanowego lub przeprost. Zazwyczaj towarzyszy mu uczucie przeskoczenia w kolanie, ból i niejednokrotnie charakterystyczny dźwięk, który przypomina złamanie suchej gałęzi. W związku z wystąpieniem średnich lub silnych dolegliwości bólowych, pojawiają się problemy z pełnym wyprostem kończyny oraz obrzęk okolicy kolana o różnej rozległości. Całkowicie uszkodzone więzadło krzyżowe przednie zazwyczaj samoistnie nie zrasta się prawidłowo i po urazie pozostaje niestabilność kolana, która zazwyczaj wymaga leczenia operacyjnego czyli rekonstrukcji.
Co to jest i na czym polega zabieg rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL)?
Operacja rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego polega na odtworzeniu ciągłości uszkodzonego lub całkowicie zerwanego więzadła. Celem tej operacji jest przywrócenie utraconej stabilizacji stawu.
Obecnie stosuje się wiele sposobów i metod rekonstrukcyjnego leczenia uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego. Złotym standardem wg aktualnej wiedzy medycznej jest wykonywanie rekonstrukcji z użyciem tkanek (ścięgna lub ścięgien) własnych pacjenta, pobranych w trakcie tej samej operacji.
Inną bardzo cenioną metodą jest użycie do rekonstrukcji materiału (ścięgna) allograficznego, czyli przeszczepu od dawcy zmarłego.
Wykorzystuje się także metody rekonstrukcji z użyciem materiałów syntetycznych lub łączące materiały syntetyczne z tkankami własnymi pacjenta.
Istnieje także metoda leczenia polegająca na zszywaniu uszkodzonego więzadła (tzw. Internal Bracing). Jest ona jednak przeznaczona dla wąskiej i specyficznej grupy pacjentów, którzy spełniają określone kryteria:
- uraz musi być świeży,
- uraz musi występować w odpowiednim miejscu więzadła,
- pacjent musi być szybko zakwalifikowany do zabiegu,
- pacjent musi być w ogólnie dobrej lub bardzo dobrej formie jeśli chodzi o stan organizmu,
- pacjent musi być w wieku gwarantującym odpowiednią regenerację tkanek i gojenie.
Szycie więzadła nie jest zalecane u pacjentów, którzy planują powrót do dużych i agresywnych obciążeń sportowych.
Powrót do sprawności i aktywności sportowej — fizjoterapia po operacji rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Po zabiegu rekonstrukcji ACL, zarówno powrót do sportu, jak i do aktywności życiowej trwa miesiące. Ujmując bardzo ramowo problem powrotu do sprawności można powiedzieć, że fizjoterapia po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego zajmuje zazwyczaj minimum pół roku zawodowym sportowcom, zaś energicznym i zdeterminowanym amatorom, którzy intensywnie pracują z fizjoterapeutą – około 9 miesięcy.
Dr Ambroziak dopuszcza swoich pacjentów do rozpoczęcia pełnego, swobodnego uprawiania sportu nie wcześniej niż przed upływem 9-12 miesięcy. Jednak zawsze stara się ich uświadamiać, że newralgicznym punktem jest okres między 12 a 24 miesiącem od operacji. Jest to moment, w którym pacjenci odzyskują formę i dobre samopoczucie, ale często jednak nie są jeszcze gotowi do pełnego wysiłku i obciążeń. W tym czasie najczęściej dochodzi do ponownego skręcenia kolana prowadzącego do uszkodzenia zrekonstruowanego więzadła.
