Schorzenia kręgosłupa i związane z nimi dolegliwości dotykają coraz większą liczbę pacjentów. Spektrum tych chorób jest bardzo szerokie. W wielu przypadkach możliwe jest stosowanie leczenia zachowawczego z wykorzystaniem odpowiedniego procesu rehabilitacyjnego z zastosowaniem fizjoterapii, pilatesu rehabilitacyjnego oraz odpowiednio dobranej farmakoterapii. Jednak dla wielu pacjentów operacja stabilizacji kręgosłupa stanowi jedyną możliwość poprawy jakości życia, odzyskania sprawności oraz ograniczenia bądź likwidacji towarzyszącego im uciążliwego bólu.
Zapraszamy do zapoznania się z artykułem, który powstał we współpracy merytorycznej z dr. Pawłem Wichrowskim, ortopedą-traumatologiem, specjalistą Form w dziedzinie chirurgii kręgosłupa.
Stabilizacja kręgosłupa – co to jest?
Aktualnie dostępne i stosowane przez ortopedów techniki operacji kręgosłupa można podzielić na dwie zasadnicze grupy – procedury zachowujące jego ruchomość oraz procedury stabilizujące, czyli takie, które prowadzą do wytworzenia zrostów pomiędzy sąsiednimi kręgami – spondylodezy. Operacje stabilizacji kręgosłupa pomagają utrzymać kręgi na właściwym miejscu i zapobiegają ich przemieszczeniom, które mogą prowadzić do ucisku na nerwy prowadzącego nawet do ich porażenia, a w przypadku skrajnych form kręgozmyku – do ich uszkodzenia.
Kiedy jest konieczna stabilizacja kręgosłupa? Wskazania
Najczęstszym wskazaniem do zabiegu operacyjnego jest zaawansowana dyskopatia wywołująca objawy neurologiczne (porażenia nerwów, zaburzenia funkcji organizmu i/lub narządu ruchu, przewlekłe niedowłady i stany bólowe). Leczenie zachowawcze takich form dyskopatii nie przynosi poprawy lub ma słabe rokowania.
Innymi wskazaniami do operacji stabilizacji kręgosłupa mogą być między innymi:
- urazy kręgosłupa,
- skolioza,
- stenoza kanału kręgowego,
- kręgozmyk,
- nowotwory.
Najczęstsze metody stabilizacji kręgosłupa
Poszczególne metody operacyjne służące do stabilizacji kręgosłupa określa się skrótami pochodzącymi od pełnych nazw anglojęzycznych poszczególnych procedur. Najbardziej znane i rozpowszechnione metody stabilizacji kręgosłupa to:
- Stabilizacja kręgosłupa typu PLIF – Posterior Lumbar Interbody Fusion (tylna lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa),
- Stabilizacja kręgosłupa typu TLIF – Transforaminal Lumbar Interbody Fusion (transforaminalna lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa),
- Stabilizacja kręgosłupa typu ALIF – Anterior Lumbar Interbody Fusion (przednia lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa),
- Stabilizacja kręgosłupa typu OLIF – Obliq Lateral Interbody Fusion (skośno-boczna stabilizacja międzytrzonowa),
- Stabilizacja kręgosłupa typu XLIF – Extreme Lateral Lumbar Interbody Fusion (ekstremalnie boczna lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa).
Celem wszystkich tych procedur jest usunięcie krążka międzykręgowego, a następnie wprowadzenie w jego miejsce implantu. Oczekiwanym efektem jest uzyskanie zrostu kostnego operowanej okolicy i stabilizacja kręgosłupa. Poszczególne metody różnią się przede wszystkim dojściem operacyjnym.
Co to jest i na czym polega stabilizacja kręgosłupa typu PLIF?
Stabilizacja kręgosłupa typu PLIF to tylna lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa. Operację przeprowadza się z dostępu tylnego, od strony lędźwi (dolna część pleców). W czasie operacji pacjent leży na brzuchu, a dostęp do dysku odbywa się poprzez cięcie skórne w linii pośrodkowej pleców. Umożliwia to otwarcie kanału kręgowego, odsunięcie worka oponowego wraz z nerwami w celu uwidocznienia pola operacyjnego, następnie usunięcia zwyrodniałego krążka międzykręgowego (dysku) i wprowadzenie implantu.
Kiedy stosuje się stabilizację PLIF?
Najczęstsze wskazania to choroba degeneracyjna dysku, kręgozmyk, zaawansowane spondylozy. Ze względu na małą powierzchnię implantu oraz niedużą możliwość odtworzenia lordozy, stabilizacje tą metodą nie są stosowane przez dr. Wichrowskiego.
Co to jest i na czym polega stabilizacja kręgosłupa typu TLIF?
Jest to przezotworowa lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa. Procedura stabilizacji kręgosłupa TLIF jest bardzo zbliżona do stabilizacji typu PLIF. Dysk usuwany jest z dojścia bocznego, które uzyskuje się poprzez usunięcie stawu międzykręgowego. TLIF jest obecnie najczęściej stosowaną techniką przy tylnej stabilizacji kręgosłupa.
Kiedy stosuje się stabilizację TLIF?
Najczęstsze wskazania to choroba degeneracyjna dysku, kręgozmyk i zaawansowane spondylozy.
Co to jest i na czym polega stabilizacja kręgosłupa typu ALIF?
Stabilizacja kręgosłupa typu ALIF to przednia lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa. W trakcie operacji, tego typu dostęp do kręgosłupa uzyskuje się od przodu, pozaotrzewnowo. Jest metodą szczególnie skuteczną i często stosowaną w przypadku leczenia odcinka L4-S1. W jej trakcie pacjent leży na plecach, a cięcie skórne wykonuje się na brzuchu. Dzięki temu uzyskuje się szerszy i pełniejszy dostęp do kręgosłupa, unika się konieczność przecinania mięśni przykręgosłupowych oraz minimalizuje się ryzyko uszkodzenia korzeni nerwowych, które znajdują się w tylnej części kręgosłupa. Mięśnie brzucha oraz zawartość jamy brzusznej dają się łatwo odsunąć. Największym wyzwaniem dla operatora podczas tej procedury jest odpowiednie wypreparowanie dużych naczyń krwionośnych biegnących wzdłuż przedniej części kręgosłupa. Po odsunięciu naczyń uzyskuje się szeroki i łatwy dostęp do krążków międzykręgowych, po usunięciu których wprowadza się odpowiedni implant.
Kiedy stosuje się stabilizację ALIF?
Stabilizację tego typu najczęściej stosuje się w przypadku zmian chorobowych obejmujących odcinek L5-S1, rzadziej L4-L5. Są to niestabilność danego segmentu takie jak kręgozmyk i zmiany zwyrodnieniowe z zapadnięciem przestrzeni międzytrzonowej.
Co to jest i na czym polega stabilizacja kręgosłupa typu OLIF?
Skośno-boczna międzytrzonowa stabilizacja kręgosłupa typu OLIF jest metodą minimalnie inwazyjną i pozwala uniknąć uszkodzenia mięśni. Dostęp do kręgosłupa odbywa się z pozycji skośnej przednio-bocznej i ze względu na bardzo mały wymiar pola operacyjnego wymaga użycia wysokospecjalistycznego sprzętu w postaci rozwórki Mars 3D ze źródłem światła. W wyniku czego cięcie na skórze ma około 7cm.
Kiedy stosuje się stabilizację OLIF?
Najczęściej stabilizację tego typu stosuje się w przypadku zmian chorobowych obejmujących odcinek L1-L5, rzadziej w odcinku piersiowym. Są to niestabilność danego segmentu, kręgozmyk, zmiany zwyrodnieniowe z zapadnięciem przestrzeni międzytrzonowej bądź też resekcja trzonu z powodu złamania lub zmiany nowotworowej.
Co to jest i na czym polega stabilizacja kręgosłupa typu XLIF?
Ekstremalnie boczna lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa, czyli stabilizacja kręgosłupa XLIF jest metodą polegającą na stworzeniu dojścia bocznego do kręgosłupa poprzez przestrzeń zaotrzewnową. Wymaga od chirurga przedostania się przez mięsień biodrowy, który przylega bezpośrednio do kręgosłupa.
Kiedy stosuje się stabilizację XLIF?
Obecnie dr. Wichrowski nie stosuje tej metody ze względu na ryzyka i stopień ingerencji związane z jej stosowaniem. Dużo bezpieczniejsza i mniej inwazyjna jest operacja typu OLIF.
Jakie implanty stosuje się w stabilizacjach kręgosłupa?
W zależności od schorzenia, zastosowanej techniki operacyjnej oraz indywidualnych uwarunkowań organizmu pacjenta – stosuje się jeden z kilku rodzajów implantów do stabilizacji kręgosłupa. Mogą one być wykonane m.in. z polieteroeteroketonu (PEEK), tytanu lub innych materiałów – np. biowchłanialnych. Implanty inne niż tytanowe zawierają w sobie znaczniki radiologiczne, aby można było dobrze uwidocznić je na zdjęciach rentgenowskich. Oprócz tego, często stosuje się również implanty w formie koszyków. Są one stosowane, gdy konieczne jest usunięcie części, bądź całego trzonu kręgosłupa. Mają one postać siatki wypełnionej przeszczepami kostnymi bądź innym materiałem, który służy do uzupełnienia ubytku kostnego i ułatwieniu oraz poprawie zrostu kostnego. W większości przypadków stosuje się również dodatkową stabilizację implantu w formie śrub przeznasadowych.
Po operacji stabilizacji kręgosłupa – okres pooperacyjny i powrót do sprawności
Proces gojenia po operacji stabilizacji kręgosłupa trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Jego długość zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu pacjenta, zakresu i rozległości przeprowadzonej operacji oraz zastosowanej techniki operacyjnej. W większości przypadków krytyczny jest okres około 4-6 tygodni bezpośrednio po zabiegu. W tym czasie pacjent powinien unikać wszelkich skrajnych ruchów w obrębie kręgosłupa (schylania się, ruchów rotacyjnych, zgięć i przeprostów). Nie jest wskazane także obciążanie kręgosłupa poprzez dźwiganie, a nawet siedzenie. Zaleca się utrzymywanie pozycji leżącej, zastosowanie stabilizującego pasa lędźwiowego jak również wczesna, odpowiednio zaplanowana i prowadzona rehabilitacja pooperacyjna pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty specjalizującego się w terapii kręgosłupa.
