Kość ramienna, z punktu widzenia anatomii narządu ruchu człowieka, nie przynależy bezpośrednio do barku — w każdym razie nie w całości. Wchodzi ona w skład kończyny dolnej. Jest to kość o znacznej długości a złamania w jej obrębie mogą mieć miejsce w różnych odcinkach. Jeżeli dojdzie do nich w bezpośrednim sąsiedztwie stawu ramiennego, będą one miały ogromny wpływ na funkcjonowanie całej okolicy barku, który jest skomplikowanym układem kości, stawów i struktur mięśniowo-więzadłowych. Dlatego złamania końca bliższego kości ramiennej zalicza się do złamań barku.
Zapraszamy do zapoznania się z obszernym artykułem poświęconym złamaniu nasady bliższej kości ramiennej, który powstał między innymi na podstawie wywiadu z dr. Maciejem Miszczakiem, specjalistą Form w dziedzinie ortopedii: leczenia chorób, urazów i dolegliwości barku. Zapraszamy do lektury.
Co to jest kość ramienna?
Jest to najdłuższa i największa kość kończyny górnej. Należy do tzw. kości długich. Znajduje się pomiędzy barkiem a łokciem. Składa się z części środkowej (trzonu) i dwóch końców — bliższego i dalszego. Koniec bliższy współtworzy staw ramienny.
Złamanie kości ramiennej (końca bliższego kości ramiennej)
Złamanie kości ramiennej jest jednym z dwóch najczęściej spotykanych rodzajów złamań w obrębie barku — obok złamania obojczyka. Zasadniczo wyróżniamy trzy typy złamań kości ramiennej ze względu na odcinek kości, w którym do niego dochodzi:
- złamanie nasady bliższej kości ramiennej,
- złamanie nasady dalszej kości ramiennej,
- złamanie trzonu kości ramiennej.
Najczęściej dochodzi do złamania w obrębie odcinka, który znajduje się bliżej samego stawu ramiennego – szyjki bądź głowy kości ramiennej. Określamy go końcem bliższym kości ramiennej lub nasadą bliższą kości ramiennej.
Jeśli w momencie upadku na wyprostowane ramię dodatkowo dojdzie do nadmiernego przywiedzenia lub odwiedzenia – złamanie lokalizuje się w okolicach szyjki tej kości.
Złamanie to ma kilka odmian i wariantów, ale każdy rodzaj złamania końca bliższego kości ramiennej ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie stawu ramiennego a tym samym na bark jako całość.
Przyczyny złamania nasady bliższej kości ramiennej
Złamanie jest charakterystyczne dla pacjentów w starszym wieku, szczególnie dla osób cierpiących na osteoporozę. Do najczęstszych przyczyn złamania kości końca bliższego kości ramiennej należy upadek na wyciągniętą rękę z własnej wysokości. Są to urazy niskokinetyczne, ale ze względu na osłabienie kości chorobą, dochodzi najczęściej do złamania.
Mogą wystąpić także złamania wysoko-kinetyczne. Powstają one również w sytuacji upadku na wyprostowaną rękę, ale z większą siłą – np. w czasie wypadku komunikacyjnego lub w czasie uprawiania sportu – jazdy na rowerze, jazdy na nartach, na snowboardzie lub rolkach.
Objawy złamania nasady bliższej kości ramiennej
Podstawowymi objawami złamania kości ramiennej są bolesne ograniczenie ruchomości i funkcji barku, utrata siły i widoczny obrzęk okolicy. Mogą pojawić się krwiak i zasinienie palców dłoni oraz deformacja ramienia. Podczas złamania końca bliższego kości ramiennej może dojść do jednoczesnego uszkodzenia innych struktur zlokalizowanych w okolicy. Najczęściej jest to:
- uszkodzenie nerwów obwodowych, które objawia się zaburzeniami czucia, mrowieniem i upośledzeniem ruchów stawu nadgarstkowego,
- uszkodzenie mięśni lub innych tkanek miękkich, które objawia się obrzękiem,
- uszkodzenia naczyń krwionośnych (zwłaszcza tętnicy ramiennej), które może wywołać obfite krwawienie i wynikające z tego omdlenia.
Diagnostyka i rozpoznanie złamania nasady bliższej kości ramiennej
Zaopatrzenie pierwotne złamania kości ramiennej powinno obejmować jej unieruchomienie, najlepiej przez przybandażowanie całej kończyny górnej przy zgiętym stawie łokciowym do klatki piersiowej lub unieruchomienie na szynie Kramera. Należy zwrócić uwagę na występowanie odłamów kostnych oraz na ruchy nadgarstka i palców rąk.
Zwykłe zdjęcie RTG w przypadku złamania końca bliższego kości ramiennej nie zawsze pozwala ocenić linię złamania. Bardzo często też ortopeda skupia się na samej kości i jej obrażeniach zapominając o uszkodzenia mięśni. Dlatego warto wykonać dodatkową diagnostykę tomografii komputerowej lub przynajmniej USG, żeby ocenić czy nie doszło do uszkodzenia stożka rotatorów.
Specyfika leczenia złamania nasady bliższej kości ramiennej
Kość ramienna jest otoczona większą ilością tkanek, wiele z nich ma swoje przyczepy właśnie na niej, w różnych jej punktach. Dlatego przy leczeniu złamań końca bliższego kości ramiennej, oprócz samej kości zawsze trzeba pamiętać o tkankach miękkich, ponieważ w ogromnej ilości przypadków one również ulegają uszkodzeniu i wymagają zaopatrzenia ortopedycznego w takim samym stopniu jak samo złamanie. Jeśli się pominie ten aspekt w leczeniu, jego efekty mogą być niesatysfakcjonujące.
Leczenie zachowawcze i operacyjne złamania nasady bliższej kości ramiennej
Nieprzemieszczone złamania leczy się zachowawczo poprzez nastawienie i unieruchomienie w ortezie przywiedzeniowej ramienia lub za pomocą tzw. opatrunku Dessaulta przez okres około 4-6 tygodni. W tak prowadzonym leczeniu istotna jest codzienna mobilizacja i wyprosty, by nie doszło do przykurczu stawu łokciowego.
Przemieszczone i przezstawowe złamanie nasady bliższej kości ramiennej leczy się operacyjnie, wykonując otwartą repozycję i stabilizację wewnętrzną złamania dedykowaną płytką zespalającą. W odróżnieniu do innych okolic, bardzo często implanty stosowane w chirurgii barku przy zespoleniach złamań przemieszczonych końca bliższego kości ramiennej, mają specjalne otwory, które umożliwiają przyszywanie tkanek miękkich – mięśni i więzadeł.
W przypadkach poważnych złamań, w których koniec kości jest – można powiedzieć zmasakrowany – leczenie złamania kości ramiennej polega na zastosowaniu przeszczepów kostnych w celu rekonstrukcji. W tych przypadkach implant mocowany jest do trzonu kości a tkanki miękkie przyczepione do tego implantu dodatkowo stabilizują zrekonstruowane i zespolone fragmenty końca kości.
Po operacji pacjent nie wymaga unieruchomienia, a jedynie odciążania kończyny.
Złamania kości ramiennej obejmują różnorodne procedury uzależnione od stopnia fragmentyzacji kości, przemieszczenia jej odłamów oraz preferencji ortopedy prowadzącego operację.
Istnieje szereg dobrze opisanych i sprawdzonych metod operacyjnych. W najbardziej skomplikowanych przypadkach stosuje się całkowitą wymianę stawu ramiennego (alloplastykę). Ma ona także zastosowanie w przypadku pacjentów w starszym wieku, u których proces gojenia zachodzi wolniej lub istnieje ryzyko osteoporozy.
Zasadniczym i podstawowym celem leczenia jest zawsze przywrócenie anatomii kości, ale w taki sposób, aby efekt wspierał prawidłowe funkcjonowanie stawu ramiennego i całego barku.
Powrót do sprawności, ćwiczenia i rehabilitacja po złamaniu nasady bliższej kości ramiennej
Jak długo trwa rehabilitacja po złamaniu kości ramiennej? Czas leczenia pooperacyjnego złamań końca bliższego kości ramiennej jest różnorodny i może trwać od 6 do 20 tygodni. Głównym celem rehabilitacji jest odzyskanie funkcji całej kończyny górnej oraz pełnej sprawności barku. Postępowanie rehabilitacyjne uzależnione jest głównie od rodzaju złamania a także rodzaju zabiegu i zespolenia zastosowanego do stabilizacji. Rehabilitacja obejmuje kilka zasadniczych obszarów:
- w okresie bezpośrednio pooperacyjnym działania przeciwbólowe i przeciwobrzękowe,
- stosowanie pola magnetycznego w celu przyspieszenia i stymulacji zrostu kości,
- możliwie jak najwcześniejsze rozpoczęcie ćwiczeń w celu poprawy krążenia i odżywienia tkanek w stawie ramiennym oraz zapobieganiu przykurczom,
- zaplanowanie i wprowadzenie terapii manualnych i ćwiczeń do rehabilitacji po złamaniu kości ramiennej, których zadaniem jest stopniowe przywracanie funkcji, zakresów, stabilizacji i siły,
- w przypadku uszkodzenia nerwów – neuromobilizację w ramach fizjoterapii, czyli napinanie i rozciąganie tkanek nerwowych w celu poprawy bądź odbudowy czucia.
Ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo stawu ramiennego, nie należy lekceważyć złamań końca bliższego kości ramiennej. Wszelkie nieprawidłowości w rozpoznaniu i zaopatrzeniu tych złamań będą w przyszłości prowadzić do pogłębiających się dysfunkcji i stanów przewlekłych wpływających na funkcję i zakresy ruchu ramienia i całego barku.
