W ostatnich latach obserwujemy wzrost liczby Polaków uprawiających sport. Zarówno wyczynowo, jak i półprofesjonalnie. Jednak, to co najbardziej widoczne, to ogromne zainteresowanie związane ze sportem amatorskim, rekreacyjnym i aktywnością fizyczną o charakterze pro-zdrowotnym. Z pewnością przyczyniły się do tego zjawiska związane z pandemią, ale też wzrost świadomości zdrowotnej, wzrost zamożności i ogólne zmiany w stylu życia. Narty, snowboard, pływanie i letnie sporty plażowe, gry, bieganie, triathlon, jazda na rowerze, turystyka piesza, wspinaczka, jazda konna, sporty walki, sporty medytacyjne, sporty siłowe i zręcznościowe – stały się nieodłączną częścią naszej codzienności, wypoczynku, życia towarzyskiego lub hobby.
Z aktywnością fizyczną, nierozerwalnie związane są kontuzje, urazy, przeciążenia i wiele innych – mniej lub bardziej poważnych dolegliwości, które ograniczają możliwości cieszenia się sportem. W przypadkach najpoważniejszych – całkowicie wykluczają jego dalsze uprawianie.
Wspólnie z naszym specjalistą w dziedzinie leczenia urazów, dolegliwości i kontuzji sportowych – dr. Pawłem Adamczykiem, postaramy się wyjaśnić czym jest ortopedia i traumatologia sportowa oraz jak korzystać z jej możliwości, aby móc cieszyć się sportem i aktywnością fizyczną długo i bezpiecznie. Dr Adamczyk jest nie tylko lekarzem sportowcem uprawiającym kilka dyscyplin, ale przede wszystkim praktykiem z wieloletnim doświadczeniem w dziedzinie ortopedii i traumatologii sportowej. Specjalizuje się w leczeniu zachowawczym i operacyjnym wszystkich powszechnych dolegliwościach powstałych w wyniku aktywności sportowych — ale przede wszystkim tych w obrębie stopy i stawu skokowego.
Co to jest i czym się zajmuje ortopedia i traumatologia sportowa?
Jest to dziedzina medycyny a dokładniej chirurgii, która zajmuje się leczeniem operacyjnym, bądź zachowawczym (czyli nieoperacyjnym), urazów i dolegliwości wynikających z powtarzania określonych ruchów ze zwiększoną częstotliwością, bądź z większym obciążeniem, w ramach poszczególnych dyscyplin sportowych lub określonych aktywności ruchowych. Pierwsze skojarzenia odsyłają nas do wyczynu i sportu profesjonalnego. Tymczasem sportowcy zawodowi korzystają z możliwości medycyny i ortopedii sportowej na zupełnie innych zasadach niż normalni ludzie aktywni sportowo. Jest to osobna dziedzina podporządkowana właśnie wyczynowi i wynikom, związana z umowami sponsorskimi, skrajnie indywidualnym prowadzeniem leczenia, kalendarzami startów i treningów i wieloma innymi zagadnieniami związanym ze sportem profesjonalnym.
Ortopedia sportowa w szerokim, powszechnym rozumieniu, zajmuje się pacjentami aktywnymi fizycznie – ludźmi, dla których ruch, w tym sport, jest istotną częścią ich życia. Są to ludzie, którzy chcą jak najpełniej cieszyć się sprawnością ruchową i czerpać z niej jak najwięcej satysfakcji nie związanej z wyczynem.
Na czym polega specyfika ortopedii sportowej?
Unikalność ortopedii sportowej polega przede wszystkim na podejściu do leczenia i na jego dopasowaniu do specyficznych potrzeb. Pacjenci „sportowi”, czyli osoby uprawiające czynie sport — niezależnie od poziomu zaawansowania — automatycznie będą mieli wyższe wymagania i świadomość niż pacjenci „cywilni” – czyli tacy, których aktywność fizyczna jest podstawowa, związana jedynie z normalnym, codziennym funkcjonowaniem. Nie chodzi o wartościowanie pacjentów tylko o zrozumienie ich specyficznych potrzeb. W sytuacji choroby, dolegliwości lub urazu — oczywiście każdy będzie chciał wrócić do zdrowia i sprawności, ale pacjent „sportowy” będzie oczekiwał, że stanie się to szybciej i w takim stopniu, który umożliwi mu kontynuację aktywności sportowej jaką prowadził. Inne potrzeby sprawiają, że pacjenci „sportowi” są w stanie włożyć większy wysiłek w proces leczenia, są w tym procesie sprawniejsi, bardziej świadomi i mogą znosić większe obciążenia terapeutyczne — np. w czasie fizjoterapii. To powoduje, że ich organizmy lepiej reagują a cały proces leczenia jest bardziej dynamiczny i w efekcie często szybszy. Odzyskana sprawność jest również inaczej definiowana i rozumiana przez pacjentów „sportowych” – zależy im przede wszystkim na tym, aby móc znowu uprawiać swoją ulubioną dyscyplinę sportową na takim poziomie, jak to miało miejsce przed kontuzją.
Czy możliwe jest uprawianie sportu bez kontuzji?
Kontuzje są naturalnym elementem sportu. Nie da się go uprawiać bez przeciążeń, mniejszych lub większych urazów, które prowadzą do wyłączenia z uprawiania sportu na jakiś czas – bywa, że na bardzo długi lub w ogóle. Czasem kontuzja wymaga zmiany dyscypliny, obniżenia oczekiwań, zmniejszenia obciążeń i intensywności. Najważniejsza jest świadomość takiego stanu rzeczy. Ponieważ właśnie dzięki tej świadomości, można ustrzec się wielu komplikacji zdrowotnych wynikających z uprawiania sportu. A w przypadku wystąpienia urazu — pozwala ona lepiej zaplanować proces leczenia i skuteczniej je prowadzić. Okres leczenia urazów sportowych i traumatologii sportowej to nie tylko likwidacja, „naprawa” skutków, to także okres usprawniania organizmu, praca nad słabymi punktami, wzmacnianie tych partii, których słabość lub niewydolność mogła przyczynić się do kontuzji. Okres wyłączenia ze sportu związany z leczeniem ortopedycznym, powinien być tak zaplanowany i prowadzony, aby pacjent jak najmniej stracił ze swojej formy i sprawności a możliwie jak najwięcej zyskał – np. poprzez treningi wyrównawcze innych okolic narządu ruchu, poprzez ćwiczenia innych partii mięśniowych. Proces ten powinien pozwolić pracować nad tym, co było w jakiś sposób zaniedbane.
Holizm i kompleksowość leczenia w ortopedii sportowej
Leczenie w ramach ortopedii i traumatologii sportowej jest z założenia leczeniem zintegrowanym. Wynika to z faktu, że jest ono procesem — niekiedy długotrwałym, żmudnym, skomplikowanym i wieloetapowym. Udział ortopedy w tym procesie jest chwilowy i dość krótkotrwały. Dotyczy przede wszystkim rozpoznania i diagnostyki oraz operacji i monitorowania, konsultowania prawidłowości procesu pooperacyjnego, gojenia się, prawidłowej regeneracji zoperowanych tkanek oraz struktur narządu ruchu. To, że pacjent może chodzić po zabiegu i obciążać kończyny nie oznacza, że jest sprawny z punktu widzenia aktywności sportowej. W rzeczywistości oznacza to dopiero początek wspomnianego, wieloetapowego, holistycznego procesu leczenia, w który zaangażowani będą inni specjaliści — fizjoterapeuci, interniści i radiolodzy, a wreszcie trenerzy medyczni. Jest to absolutnie niezbędne, aby zapewnić dobry wynik leczenia ortopedycznego. Rolą ortopedii sportowej i traumatologii sportowej jest poprawa tego procesu poprzez dobór odpowiednich metod leczenia, dostosowanie go do możliwości i potrzeb pacjentów i w efekcie jego skrócenie — oczywiście w granicach naturalnych możliwości organizmu.
Fizjoterapia w ortopedii sportowej
Fizjoterapia w dziedzinie ortopedii i traumatologii sportowej ma ogromne, naprawdę fundamentalne znaczenie. Nie chodzi tu tylko o tzw. fizjoterapię pooperacyjną – bo to jedynie niewielki wycinek wykorzystania jej potencjału. Trzeba tu przede wszystkim mówić o tzw. profilaktyce urazu. Ortopedia sportowa zajmuje się urazami już powstałymi, przeciążeniami dokonanymi, kontuzjami wymagającymi natychmiastowego leczenia operacyjnego. Jest to zawsze tylko wycinek w procesie leczenia urazów sportowych. Zasadniczy problem polega na tym, że tego typu urazy będą się pojawiać zawsze u ogromnej rzeszy ludzi uprawiających sport nieprofesjonalnie, amatorsko. Jedyny sposób na ich ograniczenie – a tym samym uniknięcie kontaktu z ortopedą, jest profilaktyka treningowa i fizjoterapeutyczna. Rolą fizjoterapii w ortopedii sportowej jest więc nie tylko wsparcie leczenia urazów i kontuzji ale przede wszystkim ochrona przed nimi.
Ile trwa powrót do zdrowia po leczeniu operacyjnym kontuzji sportowej?
Powrót do sprawności po odniesionej kontuzji jest zawsze sprawą bardzo indywidualną. Zależy od rodzaju urazu, jego stopnia i organizmu pacjenta. W przypadku najbardziej rozpowszechnionych kontuzji, np. zerwania Ścięgna Achillesa – okres gojenia typowy dla tego urazu jest dość dokładnie zbadany i określony statystycznie na bazie reprezentatywnej grupy pacjentów dla populacji. Podobnie jest z innymi urazami. Na tej podstawie, w czasie badania i diagnozy, można z dużą dokładnością określić czas powrotu do sprawności sportowej. Nadal będzie to jednak tylko szacowanie, które będzie zweryfikowane stopniem urazu. Nawet przy bardzo precyzyjnej diagnostyce obrazowej, faktyczny stopień uszkodzeń w ramach danej kontuzji, ujawnia się w pełni dopiero w czasie operacji. Po jej przeprowadzeniu jesteśmy w stanie już bardzo precyzyjnie określić czas powrotu do pełni sił oraz sprawności podstawowej i sportowej.
Czy kontuzja jest końcem uprawiania sportu?
Kontuzja nie musi oznaczać końca uprawiania ulubionej dyscypliny sportowej. Nawet w przypadku poważnych urazów. Ale to wymaga od pacjenta bardzo racjonalnego podejścia. Mówimy o pacjentach, którzy uprawiają sport amatorsko – niekiedy na wysokim poziomie, lub rekreacyjne czy też okazjonalnie. Dla nich ważna będzie motywacja związana z pasją, przyjemnością, pozytywnymi emocjami płynącymi z rywalizacji. Często określa się ich mianem „weekend warriors”. W ich przypadku, w momencie wystąpienia kontuzji i konieczności leczenia – warto zrobić krok wstecz, wykorzystać okres chwilowej niedyspozycji sportowej do tego, aby przyjrzeć się swojej formie i przygotowaniu fizycznemu, motorycznemu, przeanalizować wspólnie z ortopedą i fizjoterapeutą możliwe przyczyny kontuzji. Nie tylko ją wyleczyć i odzyskać sprawność, ale również zminimalizować ryzyko jej ponownego wystąpienia.
Do kogo kierowana jest pomoc medyczna w zakresie ortopedii sportowej?
Ortopedia sportowa służy wszystkim ludziom, którzy uprawiają sport w jakiejkolwiek formie i na jakimkolwiek poziomie. Jednak w jej ramach można mówić o ortopedii dla sportowców i ortopedii dla ludzi aktywnych. Pierwsza dziedzina, rządzi się swoimi, wyjątkowymi prawami wynikającymi z ciągłego przekraczania granic wydolności i wytrzymałości ludzkiego organizmu. Jest to dziedzina pewnego ekstremum związanego z wyczynem, wynikiem i ortopedia sportowa ma służyć temu wyczynowi, umożliwiać go i pomagać w likwidacji jego najpoważniejszych następstw.
Ortopedia wspierająca ludzi aktywnych sportowo i fizycznie ma za zadanie wspierać ich w tej aktywności, sprawiać aby mogli się sportem cieszyć jak najdłużej, jak najpełniej i w miarę możliwości chronić ich przed niepożądanymi skutkami jego uprawiania. W chwili urazu czy kontuzji, możliwie jak najsprawniej, z zachowaniem norm i zdrowego balansu – przywracać im możliwość kontynuowania uprawiania swojej ulubionej dyscypliny.
Jaką pomoc w kontekście ortopedii sportowej znajdziesz w FORM?
W Form rozumiemy sport i potrzeby związane z jego bezpiecznym i wieloletnim uprawianiem jako elementem nowoczesnego, zdrowego i aktywnego stylu życia.
W ramach naszego zespołu ortopedycznego i fizjoterapeutycznego prowadzimy starannie opracowane i dopasowane do potrzeb pacjentów uprawiających sporty, terapie wzmacniające i profilaktyczne.
W ramach leczenia ortopedycznego urazów, kontuzji i dolegliwości powstałych w wyniku aktywności fizycznej lub uprawiania określonej dyscypliny sportowej, przeprowadzamy wszelkie operacje i zabiegi z wykorzystaniem współczesnej wiedzy i możliwości technologicznych.
Prowadzone przez nas terapie w ramach ortopedii i traumatologii sportowej są starannie zaplanowanymi, zintegrowanymi procesami, w które zaangażowani są specjaliści z odpowiednich dziedzin.
Naszym wiodącym specjalistą w dziedzinie ortopedii i traumatologii sportowej jest dr Paweł Adamczyk.
