Kapoplastyka stawu biodrowego, znana również jako endoprotezoplastyka powierzchniowa stawu biodrowego, to procedura operacyjna, polegająca na wymianie zmienionych chorobowo części stawu, która zyskuje coraz większe uznanie wśród ortopedów i pacjentów. W odróżnieniu od klasycznej endoprotezoplastyki biodra, która wykorzystującej protezy trzpieniowe, w kapoplastyce zachowuje się głowę kości udowej, wymieniając jedynie zużyte lub chore powierzchnie stawowe. Takie podejście pozwala na lepsze odwzorowanie naturalnej biomechaniki stawu, co przekłada się na większy zakres ruchu i stabilność, szczególnie ważne dla osób aktywnych fizycznie.
Chociaż metoda ta nie jest nowa, w ostatnich latach przeszła istotną ewolucję. Pojawienie się nowej generacji implantów metalowych i ceramicznych radykalnie zwiększyło bezpieczeństwo zabiegu kapoplastyki i poszerzyło grupę pacjentów, która wcześniej była ograniczone ze względu na anatomiczne uwarunkowania związane z wielkością kości. Jednocześnie rozwój technik operacyjnych i diagnostyki obrazowej oraz rosnące doświadczenie chirurgów znacząco przyczyniły się do zmniejszenia ryzyka powikłań, które w przeszłości rzutowały na opinię o kapoplastyce. Można zatem mówić o nowoczesnej kapoplastyce, w której zachowano to co najlepsze w tej metodzie i usunięto jej początkowe wady.
Metoda ta nie jest jednak rozwiązaniem dla każdego. Wymaga precyzyjnej kwalifikacji i starannego planowania, a jej skuteczność i bezpieczeństwo są ściśle zależne od jakości używanych implantów, precyzji zabiegu, doświadczenia operatora i anatomicznych uwarunkowań pacjenta.
W niniejszym artykule przedstawimy najważniejsze zagadnienia związane z kapoplastyką stawu biodrowego – wskazania i przeciwwskazania, rodzaje implantów, planowanie i przebieg operacji, możliwe powikłania oraz proces rehabilitacji. Porównamy także kapoplastykę z klasyczną endoprotezoplastyką, wskażemy, kiedy może być ona lepszym wyborem i odpowiemy na najczęstsze pytania pacjentów.
Tekst powstał w ścisłej współpracy z dr. Michałem Szyszką, ortopedą-traumatologiem specjalizującym się w Form w endoprotezoplastyce biodra i kolana, w tym w kapoplastyce biodra. Artykuł powstał między innymi na podstawie wywiadu z dr. Szyszką, który uzupełniliśmy o najbardziej aktualne informacje odzwierciedlające stan wiedzy i praktyki klinicznej związanych z kapoplastyką stawu biodrowego. Zapraszamy do lektury.
Co to jest i na czym polega kapoplastyka biodra?
Kapoplastyka to rodzaj operacji naprawy stawu biodrowego, w której zachowuje się głowę kości udowej, a wymienia jedynie uszkodzone powierzchnie stawowe – zarówno po stronie panewki, jak i głowy kości udowej. W odróżnieniu od klasycznej endoprotezoplastyki, w której usuwa się znaczny fragment kości udowej i wszczepia w jego miejsce endoprotezę trzpieniową, kapoplastyka pozwala na stosunkowo niewielką ingerencję w strukturę anatomiczną stawu. Zabieg ten określany jest często angielskim terminem hip resurfacing – dosłownie: „wymiana powierzchni”.
Metoda ta została opracowana już w połowie XX wieku jako jedna z pierwszych koncepcji chirurgicznego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Wówczas była traktowana jako metoda możliwie najmniej inwazyjnej wymiany elementów stawowych u młodszych pacjentów. Jednak ograniczenia technologiczne i niska jakość ówczesnych implantów sprawiły, że na długi czas kapoplastyka została wyparta przez klasyczne endoprotezy trzpieniowe. Renesans kapoplastyki nastąpił na początku XXI wieku, wraz z rozwojem bardziej precyzyjnych metod obrazowania, lepszym zrozumieniem biomechaniki stawu biodrowego i kończyny dolnej oraz dostępem do nowoczesnych technologii materiałowych.
W trakcie operacji kapoplastyki chirurg usuwa zniszczoną chrząstkę stawową, opracowuje powierzchnie kontaktowe i osadza na głowie kości udowej specjalnie zaprojektowaną, starannie dobraną pod względem rozmiaru nakładkę (kapę). Podobniew panewce stawu biodrowego zostaje osadzona wkładka panewkowa. Implanty stosowane w kapoplastyce mają postać cienkościennych komponentów, które idealnie przylegają do zachowanych i odpowiednio opracowanych struktur (powierzchni) kostnych. Dzięki temu, staw zachowuje swoją pierwotną, niemal naturalną biomechanikę, co oznacza w praktyce użytkowania bardziej naturalne odczuwanie ruchu, lepszą propriocepcję i większą stabilność po zabiegu.
Kapoplastyka najczęściej wykonywana jest u pacjentów młodych, aktywnych fizycznie, z dobrze zachowanym kośćcem w obrębie stawu, u których pełna endoprotezoplastyka byłaby zbyt inwazyjna i ograniczałaby możliwości ruchowe. Zabieg endoprotezoplastyki powierzchniowej pozwala zachować rezerwę kostną – co ma szczególne znaczenie u pacjentów, którzy potencjalnie będą w przyszłości wymagali rewizji (wymiany implantu).
W ostatnich latach nastąpił istotny postęp technologiczny w zakresie implantów używanych do kapoplastyki. Tradycyjnie były to protezy metalowe (najczęściej kobaltowo-chromowe), jednak nowoczesne rozwiązania obejmują również implanty ceramiczne najnowszej generacji, charakteryzujące się wyjątkowo niską ścieralnością i wysokim stopniem bezpieczeństwa biologicznego. Dodatkowo mogą one być stosowane nawet u pacjentów z mniejszymi stawami biodrowymi, co do tej pory było istotnym ograniczeniem kapoplastyki.
Kapoplastyka, mimo, że technicznie bardziej wymagająca niż operacje klasycznej endoprotezoplastyki, oferuje szereg korzyści i przewag w odpowiednich przypadkach dla tej metody. Dlatego stała się coraz częściej rozważaną alternatywą w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego.
Jakie są wskazania do zabiegu kapoplastyki stawu biodrowego?
Kapoplastyka nie jest operacją dla każdego, jak wspomniano. Choć technika ta pozwala zachować naturalną strukturę kostną stawu biodrowego i daje bardzo dobre efekty biomechaniczne, wymaga spełnienia kilku istotnych warunków. Odpowiednia kwalifikacja do zabiegu kapoplastyki jest kluczowa — to właśnie precyzyjne dopasowanie metody do danego przypadku pacjenta decyduje o skuteczności i bezpieczeństwie tej metody.
W przeciwieństwie do klasycznej endoprotezoplastyki, która może być stosowana nawet u osób w podeszłym wieku, kapoplastyka przeznaczona jest głównie dla pacjentów młodszych, aktywnych, z dobrą jakością kości i określonym zakresem zmian patologicznych w stawie. Celem kapoplastyki jest przywrócenie pełnej funkcji stawu przy jak najmniejszej utracie tkanki kostnej i z zachowaniem możliwości ewentualnej konwersji do endoprotezy trzpieniowej w przyszłości – jeśli będzie taka konieczność.
Dla kogo przeznaczona jest kapoplastyka?
Wykorzystanie kapoplastyki najczęściej rozważane jest u:
- osób poniżej 55.– 60. roku życia,
- pacjentów aktywnych fizycznie, uprawiających sport rekreacyjny, półprofesjonalny a nawet zawodowy,
- osób z dobrą jakością kości (brak osteoporozy, zaawansowanej jałowej martwicy kości w obrębie stawu, RZS),
- pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi ograniczonymi do powierzchni stawowych,
- pacjentów z odpowiednio dużą średnicą głowy kości udowej (≥48 mm) – w przewadze mężczyzn,
- pacjentów, którzy w przyszłości mogą wymagać rewizji implantu i chcą zachować rezerwę kostną.
W jakich przypadkach kapoplastyka jest szczególnie korzystna?
- Przy jednostronnej chorobie zwyrodnieniowej u osób aktywnych zawodowo i/lub sportowo.
- W przypadkach konieczności celowego zachowania maksymalnej fizjologii stawu i propriocepcji.
- U pacjentów, którzy nie akceptują ograniczeń ruchowych i chcą wrócić do pełnej, intensywnej aktywności.
- W przypadku konieczności jak najmniejszej utraty tkanki kostnej (np. u osób z przewidywaną, przyszłą rewizją lub ze szczególnym ukształtowaniem miednicy).
Kiedy nie wykonuje się kapoplastyki?
Kapoplastyka nie jest wskazana a nawet może być przeciwwskazana w przypadkach, w których:
- występuje osteoporoza lub osłabienie struktury kostnej (np. u osób starszych),
- średnica głowy kości udowej jest zbyt mała (poniżej 48 mm – dotyczy to większości kobiet oraz mężczyzn o drobnej budowie ciała),
- pacjent ma alergię na metale lub wcześniej reagował negatywnie na implanty metalowe,
- stwierdzono chorobę nerek (ryzyko kumulacji jonów metali w przypadku implantów metalowych),
- występują znaczne deformacje kostne lub duża dysplazja stawu biodrowego,
- choroba zwyrodnieniowa stawu obejmuje więcej niż tylko powierzchnie stawowe, np. martwicę głowy kości udowej,
- występuje reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) lub inne choroby zapalne stawów,
- współistnieją przewlekłe infekcje w organizmie,
- występuje niewyrównana cukrzyca,
- występują ciężkie choroby układu krążenia i oddechowego zwiększające ryzyko operacji,
- nie ma możliwości poddania się przez pacjenta intensywnej rehabilitacji po zabiegu.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że nowoczesne implanty ceramiczne nowej generacji rozszerzają obecnie wskazania do kapoplastyki – pozwalają zakwalifikować do operacji również drobniejsze osoby (średnica głowy kości udowej od 40 mm), a także wyeliminować zagrożenia związane z uwalnianiem jonów metali.
Zalety kapoplastyki w stosunku do klasycznych endoprotez biodra
Jak wspomnieliśmy, kapoplastyka stanowi nowoczesną alternatywę dla klasycznej endoprotezoplastyki trzpieniowej, oferując pacjentom szereg korzyści biomechanicznych i funkcjonalnych. Choć nie u każdego pacjenta może być zastosowana, to jednak w optymalnie dobranych przypadkach zapewnia bardziej fizjologiczne odwzorowanie funkcji stawu, większą stabilność oraz mniejsze śródoperacyjne uszkodzenia struktur anatomicznych. Oto najważniejsze zalety kapoplastyki.
1. Zachowanie naturalnej biomechaniki stawu
W kapoplastyce zachowana zostaje głowa kości udowej – nie odcina się jej jak ma to miejsce w przypadku klasycznej endoprotezy trzpieniowej. Na odpowiednio przygotowaną głowę kości udowej z usuniętą, uszkodzoną powierzchnią chrzęstną nakłada się cienkościenną nakładkę (metalową lub ceramiczną – kapę). Dzięki temu:
- oś i geometria stawu pozostają niezmienione,
- napięcia mięśniowe i dźwignie biomechaniczne funkcjonują podobnie jak w zdrowym stawie,
- propriocepcja (czucie głębokie) jest lepiej zachowana.
To szczególnie ważne dla osób aktywnych fizycznie, dla których poczucie naturalności ruchu i kontroli nad kończyną dolną i całym aparatem ruchu mają podstawowe znaczenie w codziennym funkcjonowaniu.
2. Większa stabilność i zakresy ruchu
Kapoplastyka zapewnia większą powierzchnię kontaktu między głową a panewką implantu, co zmniejsza ryzyko zwichnięcia. W porównaniu z klasyczną endoprotezą trzpieniową, w której głowa protezy ma mniejszy rozmiar, implanty stosowane w kapoplastyce (często ≥48mm) lepiej imitują fizjologiczne proporcje biodra. W efekcie pacjent zyskuje:
- większy zakres bezpiecznego zgięcia, rotacji i odwiedzenia,
- lepsze poczucie kontroli w ruchu,
- możliwość powrotu do aktywności sportowej (biegania, jazdy na rowerze, tańca a nawet sportów walki).
„Kapoplastyka daje pacjentowi bardziej naturalny zakres ruchu – bez tego podświadomego lęku przed zwichnięciem, który często towarzyszy pacjentom po klasycznej endoprotezoplastyce.” — dr Michał Szyszka
3. Mniejsza utrata tkanki kostnej i łatwiejsze ewentualne rewizje
Zachowanie głowy kości udowej i brak konieczności wszczepiania trzpienia w kanał szpikowy sprawiają, że kapoplastyka:
- pozwala zachować rezerwę kostną na przyszłość,
- ułatwia ewentualną konwersję do klasycznej endoprotezy trzpieniowej, gdyby w przyszłości doszło do uszkodzenia implantu kapoplastycznego lub rozwoju choroby zwyrodnieniowej.
To ogromna zaleta, istotna szczególnie dla pacjentów młodych, którzy w ciągu życia mogą wymagać jednego lub nawet więcej zabiegów rewizyjnych. Dzięki kapoplastyce pierwszy zabieg nie zamyka możliwości leczenia endoprtozeoplastycznego w przyszłości. W tym sensie kapoplastyka jest leczeniem pośrednim a nie ostatecznym.
Dlaczego kapoplastyka miała złą opinię w przeszłości? Problemy pierwszej generacji implantów
Chociaż z dzisiejszej perspektywy kapoplastyka uchodzi za bezpieczną, sprawdzoną, przetestowaną i nowoczesną metodę leczenia chorób zwyrodnieniowych stawu biodrowego, to przez wiele lat miała złą opinię — zarówno w środowisku medycznym, jak i w powszechnej świadomości pacjentów. Wynikało to z dwóch powodów: wad konstrukcyjnych pierwszej generacji implantów metalowych oraz braku dostatecznego zrozumienia w tamtym czasie biomechaniki stawu biodrowego.
Najczęstsze problemy pierwszych implantów metalowych
- Zbyt dokładne dopasowanie komponentów
Wczesne implanty projektowano z bardzo małą szczeliną między powierzchnią głowy a panewką. Nie pozostawiano wystarczająco dużo przestrzeni na płyn stawowy, który w zdrowym stawie działa jak naturalny środek smarujący. W efekcie powierzchnie pracowały „na sucho”, co prowadziło do zwiększonego tarcia i w efekcie uwalniania mikroskopijnych cząstek metalu. Powodowało to nie tylko brak idealnego ślizgu między powierzchniami implantu, ale przede wszystkim prowadziło do reakcji zapalnych.
- Nieprecyzyjne osadzanie panewki
W przeszłości panewki były często ustawiane zbyt pionowo lub pod niewłaściwym kątem, co skutkowało tzw. ścieraniem brzeżnym (edge loading). To zjawisko powodowało bardzo szybkie zużywanie się komponentów oraz emisję dużej ilości jonów metali do organizmu pacjenta.
„Wiele problemów z dawnych lat nie wynikało z samej idei kapoplastyki, ale z niedoskonałości konstrukcji implantów i błędów technicznych w czasie operacji. Dzisiejsze implanty i procedury operacyjne eliminują te zagrożenia.” — dr Michał Szyszka
Dzięki rozwojowi technologii i endoprotezoplastyki jako dziedziny ortopedii oraz rosnącemu doświadczeniu operatorów, problemy sprzed lat zostały skutecznie wyeliminowane i dziś kapoplastyka wróciła jako bezpieczna i przewidywalna metoda leczenia. Przyczyniły się do tego także:
- implanty nowej generacji (w tym także ceramiczne) zapewniając odpowiedni luz pomiędzy komponentami udowymi i panewkowymi oraz perfekcyjną gładkość powierzchni,
- planowanie zabiegu metodami 3D, które uwzględnia dokładne kąty osadzenia panewki, biomechanikę ruchu oraz pozwalae na precyzyjny dobór odpowiedniego rozmiaru komponentów,
- zastosowanie nowoczesnych narzędzi i obrazowania 3D.
Kapoplastyka metalowa i ceramiczna
Kapoplastyka stawu biodrowego przez lata opierała się głównie na implantach typu metal on metal (metal-metal). Są to implanty, w których zarówno powierzchnia głowy kości udowej, jak i panewka wykonane były (lub są nadal) ze stopów metali – zazwyczaj kobaltu, chromu i niklu. Choć rozwiązanie to miało swoje istotne zalety biomechaniczne, z czasem ujawniły się zagrożenia zdrowotne wynikające z tarcia zachodzącego między metalowymi powierzchniami i przenikaniem jonów metali do organizmu. Pojawiały się także problemy związane ze zwichnięciami w przypadkach protez mniejszych niż 48 mm. Odpowiedzią na te problemy są implanty ceramiczne w kapoplastyce, które wprowadzają zupełnie nowy standard bezpieczeństwa i dodatkowo rozszerzają możliwości wskazania do zabiegu – przede wszystkim u pacjentów z grup wcześniej wykluczonych – kobiet, młodzieży i mężczyzn z mniejszymi stawami.
Kapoplastyka metalowa (metal on metal) – technologia pierwszej generacji
Pierwsze, szeroko stosowane implanty kapoplastyczne metal on metal charakteryzowały się bardzo niską ścieralnością (trwałością) w warunkach laboratoryjnych. Jednak w praktyce klinicznej okazało się, że u części pacjentów dochodziło do uwalniania mikroskopijnych cząstek metalu i jonów chromu oraz kobaltu w wyniku tarcia powierzchni stawowych. W efekcie tego procesu obserwowano:
- podwyższone poziomy jonów metali w krwi pacjentów po kapoplastyce,
- reakcje zapalne tkanek okołostawowych,
- powstawanie tzw. pseudoguzów (ang. pseudotumors),
- zwiększone ryzyko rewizji implantów w określonych grupach pacjentów.
Pojawiły się także problemy związane ze zwichnięciami.
Głównymi czynnikami ryzyka były m.in. zbyt pionowa pozycja panewki oraz zbyt mała średnica głowy kości udowej (poniżej 48 mm). Jak podkreśla dr Michał Szyszka:
„Główne problemy, jakie obserwowano w kapoplastyce metalowej wynikały z błędów w projektach implantów i niewłaściwego ich osadzenia. Jeśli panewka ustawiona była zbyt stromo, dochodziło do ścierania brzeżnego – niczym w strugu stolarskim. To powodowało emisję dużych ilości metalu do organizmu. Użycie zbyt małych implantów prowadziło z kolei do stosunkowo częstych zwichnięć.” – dr Michał Szyszka
Kapoplastyka ceramiczna – współczesne, najnowocześniejsze rozwiązanie
Nowoczesna kapoplastyka ceramiczna to efekt rozwoju biomechaniki, technologii materiałowych i projektowych. To także odpowiedź na potrzeby kliniczne. Implanty kapoplastyczne wykonane z ceramiki najnowszej generacji mają szereg cech przewyższających implanty typu metal on metal. Są to:
- najniższa ścieralność spośród dostępnych materiałów,
- brak emisji do organizmu jonów metali,
- neutralność biologiczna – nie powodują reakcji alergicznych,
- doskonała trwałość i gładkość powierzchni.
Dzięki zmniejszeniu rozmiaru ceramicznych głów do nawet 40 mm, możliwe stało się stosowanie kapoplastyki u kobiet i osób o drobnej budowie kości – co w kapoplastyce metalowej było często niemożliwe. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że mniejsze implanty wymagają większej precyzji osadzenia, ponieważ niosą nieco większe ryzyko niestabilności.
„Nowa generacja implantów ceramicznych w kapoplastyce zmienia zasady gry. Nie tylko zwiększa bezpieczeństwo, ale też rozszerza grupę pacjentów, którym możemy pomóc.” – dr Michał Szyszka
Bezpośrednie porównanie kapoplastyki metalowej i ceramicznej
| Cecha | Kapoplastyka metalowa (MoM) | Kapoplastyka ceramiczna |
| Materiał | Stopy kobaltu, chromu, niklu | Ceramika tlenkowa nowej generacji |
| Ścieralność | Bardzo niska w warunkach laboratoryjnych, problemy kliniczne (emisja metali) | Najniższa spośród dostępnych materiałów, brak emisji metali |
| Wskazania | Głównie mężczyźni z głową ≥48 mm | Kobiety, mężczyźni, głowa ≥40 mm |
| Powikłania | Metaloza, pseudoguz, alergie | Kruchość ceramiki (ryzyko pęknięcia komponentu minimalne przy prawidłowej implantacji) |
| Przeżywalność 10 lat | 88–92% | 94–97% |
| Zastosowanie | Młodzi, aktywni pacjenci z dużymi wymiarami stawu | Szersza grupa pacjentów, w tym osoby z mniejszymi stawami |
Kapoplastyka ceramiczna to rozwiązanie nowocześniejsze i bezpieczniejsze – zwłaszcza w przypadku pacjentów młodszych, z dobrą jakością kości i drobną budową anatomiczną. To także rozwiązanie preferowane u osób z przeciwwskazaniami do kontaktu z metalami lub z wyższym ryzykiem powikłań systemowych.
Jak wygląda (przebiega) zabieg kapoplastyki biodra?
Kapoplastyka to precyzyjna procedura ortopedyczna, wymagająca dużego doświadczenia operacyjnego i wiedzy od lekarza oraz całego zespołu operującego. Niezbędne są także specjalistyczne oprzyrządowanie oraz dostęp do odpowiednich narzędzi dedykowanych do tej procedury i stosowanych implantów. Choć zabieg jest w wielu aspektach podobny w ogólnym przebiegu do klasycznej endoprotezoplastyki, różni się zakresem ingerencji w strukturę stawu oraz stopniem dbałości o zachowanie jak największej ilości tkanki kostnej.
Zabieg wykonywany jest w warunkach sali operacyjnej, w znieczuleniu przewodowym lub ogólnym. Typowy czas operacji wynosi od 90 do 120 minut.
Dojście operacyjne – dlaczego w kapoplastyce nie stosuje się dojścia przedniego?
Jednym z kluczowych aspektów kapoplastyki jest wybór dojścia chirurgicznego. Zabieg ten praktycznie nie może być wykonywany z dojścia przedniego (ang. anterior approach), które stosuje się w klasycznych endoprotezoplastykach. Wynika to z ograniczonego pola operacyjnego oraz konieczności precyzyjnego manewrowania przy głowie kości udowej.
Najczęściej stosuje się dojście tylno-boczne lub tylne, które zapewniają optymalną ekspozycję stawu biodrowego i bezpieczne warunki do wykonania wszystkich etapów zabiegu.
Etapy operacji kapoplastyki biodra
1. Otwarcie stawu biodrowego i odsłonięcie tkanek
Po wykonaniu cięcia skórnego chirurg rozsuwa warstwy mięśni, zachowując maksymalne poszanowanie dla struktur anatomicznych. Szczególną uwagę zwraca się na ochronę mięśnia gruszkowatego (piriformis) oraz mięśni rotatorów zewnętrznych. Dzięki temu możliwe jest zmniejszenie ryzyka uszkodzeń neurologicznych, potencjalnych zwichnięć oraz skrócenie rehabilitacji.
2. Zwichnięcie stawu biodrowego
Głowa kości udowej zostaje zwichnięta i uwolniona na zewnątrz stawu, co umożliwia bezpośredni dostęp do powierzchni stawowej i wykonanie kolejnych etapów operacji.
3. Opracowanie głowy kości udowej
Z pomocą precyzyjnych, dedykowanych do implantów przymiarów i prowadnic chirurgicznych, głowa kości udowej zostaje dokładnie obrobiona – nadany zostaje jej kształt umożliwiający idealne dopasowanie implantu. Proces odbywa się z użyciem specjalistycznych frezarek, które zapewniają odpowiednią średnicę i głębokość opracowania. Wszystkie tkanki dotknięte chorobą zwyrodnieniową zostają usunięte.
4. Osadzenie komponentu udowego („kapy”)
Po przygotowaniu głowy kości udowej dobiera się finalnie właściwy rozmiar implantu zgodnie z indywidualnym planem 3D. Komponent udowy zostaje osadzony z wysoką precyzją na obrobionej i przygotowanej głowie kości udowej, co ma kluczowe znaczenie dla trwałości całej konstrukcji i minimalizacji ryzyka ścierania krawędziowego.
5. Przygotowanie panewki
Panewka miednicy zostaje odpowiednio wyfrezowana na precyzyjnie ustaloną wcześniej głębokość i pod odpowiednim kątem (na podstawie planowania 3D). Proces ten ma na celu zapewnienie idealnego kontaktu pomiędzy kością a implantem panewkowym, a także uzyskanie odpowiedniego kąta inklinacji (około 40°), co zmniejsza ryzyko ścierania brzeżnego i poprawia dystrybucję sił obciążeniowych.
6. Osadzenie komponentu panewkowego
Implant panewkowy (metalowy lub ceramiczny) zostaje umieszczony w przygotowanym gnieździe. Jego stabilność pierwotna ma zasadnicze znaczenie dla integracji z tkanką kostną.
7. Zespolenie stawu i zamknięcie warstw
Po osadzeniu obu komponentów staw biodrowy zostaje ponownie „złożony” – głowa kości udowej z implantem (kapą) osadzona jest w panewce zaopatrzonej w implant panewkowy. Chirurg dokładnie zamyka torebkę stawową i zszywa kolejne warstwy tkanek, dbając o anatomiczne odtworzenie układu mięśniowo-powięziowego.
Różnice w procedurze: kapoplastyka metalowa vs. ceramiczna
Pod względem technicznym przebieg operacji kapoplastyki metalowej i ceramicznej jest niemal identyczny. Różnice dotyczą przede wszystkim obchodzenia się z zastosowanym materiałem w implantach oraz dedykowanym instrumentarium.
W kapoplastyce ceramicznej:
- używa się często delikatniejszych pobijaków i prowadnic, aby zapobiec mikropęknięciom bardzo twardego, ale kruchego materiału ceramicznego,
- komponenty mogą mieć mniejsze rozmiary początkowe (od 40 mm), co wymaga jeszcze dokładniejszego planowania przedoperacyjnego i większej precyzji manualnej.
Niezależnie od rodzaju implantu, powodzenie zabiegu zależy od doświadczenia chirurga i ścisłego przestrzegania zasad biomechaniki – w tym kąta osadzenia panewki, właściwego doboru rozmiaru i zgodności osi obciążenia.
Dobór rozmiaru i osi komponentu opiera się na szczegółowym planie operacyjnym przygotowanym na podstawie badań obrazowych – często z wykorzystaniem tomografii komputerowej i symulacji 3D.
Kapoplastyka należy do procedur wymagających – niewielki margines błędu i konieczność precyzyjnego odwzorowania biomechaniki sprawiają, że zabieg powinien być wykonywany przez ortopedę z doświadczeniem w tej konkretnej technice.
Rehabilitacja i fizjoterapia po kapoplastyce biodra
Rehabilitacja po kapoplastyce biodra odgrywa kluczową rolę w odzyskaniu pełnej sprawności i jest nieodłącznym elementem leczenia. Mimo, że sam zabieg zachowuje naturalne struktury kostne i nie wymaga wszczepienia trzpienia do kości udowej, powrót do pełnej funkcji wymaga stopniowego, dobrze zaplanowanego programu fizjoterapeutycznego.
W odróżnieniu od klasycznej endoprotezoplastyki, kapoplastyka umożliwia szybszy i bezpieczniejszy powrót do pełnych zakresów ruchu, a ryzyko zwichnięcia stawu jest mniejsze dzięki większemu rozmiarowi głowy i zachowaniu osi anatomicznej stawu.
Rola i cele rehabilitacji po kapoplastyce
- Przywrócenie zakresu ruchu w stawie biodrowym (zgięcie, rotacja, odwiedzenie).
- Stymulacja stabilizacji mięśniowej z zachowaniem kontroli nad biomechaniką kończyny.
- Odbudowa propriocepcji, czyli czucia głębokiego — kluczowego dla pacjentów aktywnych.
- Bezpieczny powrót do aktywności codziennej i sportowej z poszanowaniem osi ruchu.
- Minimalizacja kompensacji w innych stawach (kolano, kręgosłup lędźwiowy).
Etapy rehabilitacji po kapoplastyce
Faza 1. 0-2 tygodnie po operacji:
- pionizacja już w 1. . dobie po zabiegu,
- nauka chodu z pomocą kul łokciowych ( obciążanie kończyny),
- ćwiczenia izometryczne mięśni pośladkowych, czworogłowego uda i przywodzicieli,
- kontrola bólu i obrzęku (fizykoterapia, chłodzenie, techniki odbarczające).
Faza 2. 2–6 tygodni po operacji:
- przejście do pełnego obciążania kończyny (zależnie od zaleceń chirurga),
- ćwiczenia mobilizujące zakres ruchu – zgięcie do 90–100°, rotacja zewnętrzna i wewnętrzna w granicach komfortu,
- aktywizacja mięśni głębokich miednicy i stabilizacja gorsetu mięśniowego,
- reedukacja chodu – eliminowanie asymetrii i kompensacji.
Faza 3. 6–12 tygodni po operacji:
- ćwiczenia funkcjonalne (schody, pozycje jednonóż, dynamiczne równoważne),
- progresja siły i kontroli motorycznej w ruchu,
- początek aktywności sportowej niskiego ryzyka (rower stacjonarny, basen, nordic walking).
Faza 4. 3–6 miesięcy po operacji:
- powrót do intensywniejszych aktywności (bieg, taniec, joga, sporty złożone/techniczne),
- indywidualna progresja zależna od poziomu sprawności i przedoperacyjnej aktywności,
- praca nad koordynacją i dynamiką w warunkach zmiennych (np. niestabilne podłoże).
Co wyróżnia rehabilitację po operacji kapoplastyki stawu biodrowego?
- Większe bezpieczeństwo w zakresie rotacji i zgięcia – dzięki zachowanej głowie kości udowej i większemu komponentowi, pacjent ma większy margines ruchowy niż po endoprotezie trzpieniowej.
- Szybszy powrót do wysokiego poziomu aktywności – wielu pacjentów wraca do sportu na poziomie amatorskim lub półprofesjonalnym już po 4–6 miesiącach.
- Mniejsze ryzyko zwichnięcia – pozwala szybciej wprowadzać ruchy, które w klasycznej endoprotezie bywają ograniczane (rotacje, skręt tułowia).
- Zachowana propriocepcja i anatomiczna dźwignia mięśniowa – co przekłada się na naturalniejsze czucie kończyny i stabilność w dynamicznych warunkach intensywnych ćwiczeń.
Ile trwa rehabilitacja po kapoplastyce?
Czas rekonwalescencji jest zindywidualizowany, ale u większości pacjentów:
- samodzielny, pewny chód osiągany jest po 4–6 tygodniach,
- pełna sprawność wraca po 3–6 miesiącach,
- sport rekreacyjny możliwy jest od 4. miesiąca,
- sporty z obciążeniem osiowym (np. bieganie, siłownia) – od 6. miesiąca, po ocenie stabilności i siły.
Jakie są możliwe powikłania w kapoplastyce?
Kapoplastyka to procedura bezpieczna i dobrze udokumentowana, szczególnie w nowoczesnym wydaniu z wykorzystaniem współczesnych implantów metalowych i nowoczesnych implantów ceramicznych. Jednak – jak każda operacja ortopedyczna – wiąże się z określonym ryzykiem. Pacjent powinien wiedzieć i rozumieć, że większość powikłań można skutecznie ograniczyć dzięki właściwej kwalifikacji, planowaniu 3D, precyzyjnej technice operacyjnej i doświadczeniu lekarza operującego oraz odpowiedzialnym i rzetelnym podejściu do rehabilitacji z wykorzystaniem specjalistycznej fizjoterapii.
Typowe powikłania wspólne dla kapoplastyki i klasycznej endoprotezoplastyki:
- Zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna
Jak po każdej dużej operacji ortopedycznej, może dojść do zakrzepicy – dlatego stosuje się profilaktykę przeciwzakrzepową i wczesne uruchamianie pacjenta. - Zakażenie okołoprotezowe (infekcja głęboka)
Występuje rzadko, ale może wymagać powtórnej operacji i antybiotykoterapii. Kluczowe znaczenie ma przestrzeganie aseptyki w trakcie i po zabiegu. - Zwichnięcie stawu biodrowego
Ryzyko to jest znacząco niższe w kapoplastyce niż w endoprotezie trzpieniowej – głównie dzięki większemu rozmiarowi głowy i lepszemu odwzorowaniu biomechaniki.
Powikłania specyficzne dla kapoplastyki metal on metal
- Metaloza i wzrost stężenia jonów metali we krwi
- Alergie na metale
U części pacjentów istnieje ryzyko reakcji alergicznej na stopy metali, szczególnie nikiel. Z tego powodu obecnie zwraca się szczególną uwagę na wywiad alergologiczny, a w przypadku wątpliwości preferuje się kapoplastykę ceramiczną, która jest całkowicie obojętna biologicznie.
Nowoczesne implanty ceramiczne w kapoplastyce a bezpieczeństwo
Wprowadzenie implantów ceramicznych nowej generacji w znaczącym stopniu ograniczyło ryzyko powikłań typowych dla kapoplastyki metalowej. Ryzyka związane z kapoplastyką wykorzystującą implanty ceramiczne dotyczą specyfiki materiału, z którego są wykonane. Jego słabością jest kruchość, co należy uwzględnić w trakcie operacji.
Kapoplastyka czy pełna endoprotezoplastyka trzpieniowa?
Wielu pacjentów chce wiedzieć, która metoda jest lepsza? Zacznijmy od tego, że to nie jest dobrze postawione pytanie. Należałoby raczej zapytać, która z tych procedur endoprotezoplastycznych będzie odpowiednia do przypadku danego pacjenta, rodzaju choroby i stopnia jej zaawansowania oraz czy będzie spełniała oczekiwania związane ze stopniem odzyskanej sprawności. Tak zaawansowane rozwiązania ortopedyczne nie mogą być traktowane jak lista życzeń, to bardzo poważna decyzja, w której pierwszorzędna rolę zawsze powinien odgrywać lekarz specjalista z odpowiednim doświadczeniem i wiedzą. Wybór między kapoplastyką a klasyczną endoprotezoplastyką całkowitą (THA – Total Hip Arthroplasty) zależy od bardzo wielu czynników i powinien być zawsze podejmowany indywidualnie – po dogłębnej konsultacji opartej na rzetelnych i dogłębnych badaniach obrazowych i klinicznych. Obie metody służą temu samemu celowi: przywróceniu funkcji stawu biodrowego w przebiegu choroby zwyrodnieniowej, jednak różnią się zakresem ingerencji chirurgicznej, biomechaniką, trwałością, grupą docelową pacjentów, przebiegiem rekonwalescencji i wieloma innymi parametrami, które należy brać pod uwagę podejmując decyzję o wyborze metody leczenia.
Podobieństwa i różnice między kapoplastyką i endoprotezoplastyką całkowitą
Poniżej zamieściliśmy tabelę, która porównuje wszystkie najważniejsze cechy – podobieństwa i różnice między kapoplastyką i endoprotezoplastyką całkowitą.
| Cecha | Kapoplastyka | Endoproteza całkowita (THA) |
| Zachowanie kości | Głowa kości udowej zachowana | Głowa kości udowej usunięta |
| Zakres ruchu | Większy, bardziej naturalny | Mniejszy, większe ograniczenia |
| Ryzyko zwichnięcia | Niskie | Wyższe |
| Propriocepcja | Zachowana | Ograniczona |
| Trwałość | 10–15 lat (możliwa rewizja) | 15–20 lat (często bez konieczności rewizji w starszym wieku) |
| Docelowa grupa | Młodzi, aktywni pacjenci | Starsi pacjenci, choroby zaawansowane |
Kiedy warto rozważać kapoplastykę?
- Gdy pacjent jest młody (zwykle <55–60 r.ż.),
- prowadzi aktywny tryb życia i chce powrócić do sportu lub pracy fizycznej,
- ma dobrą jakość kości i odpowiednią budowę stawu biodrowego (średnica głowy ≥48 mm lub ≥40 mm przy implantach ceramicznych),
- zależy mu na zachowaniu anatomicznej struktury kości i możliwości rewizji w przyszłości,
- nie ma przeciwwskazań do użycia implantu (np. alergia na metale lub mały staw biodrowy).
„Kapoplastyka to świetne rozwiązanie dla młodych, aktywnych pacjentów. Dzięki zachowaniu głowy kości udowej uzyskujemy lepszą biomechanikę i potencjalnie dłuższy czas życia implantu – bez konieczności resekcji dużych fragmentów kości.” — dr Michał Szyszka
Kiedy rozważyć klasyczną endoprotezoplastykę biodra?
- U pacjentów w starszym wieku (zwykle >65 r.),
- z występującą osteoporozą lub obniżoną gęstością kości,
- w przypadkach zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej z deformacjami lub martwicą głowy kości udowej,
- gdy anatomiczne uwarunkowania nie pozwalają na stabilne osadzenie komponentu kapoplastycznego (zbyt mała głowa, wąska miednica),
- u pacjentów po złamaniach szyjki kości udowej.
Nie istnieje rozwiązanie idealne. Kapoplastyka to doskonała metoda dla pacjentów młodszych, aktywnych i świadomych. Endoprotezoplastyka całkowita sprawdza się najlepiej w leczeniu osób starszych lub w przypadkach, gdy stan kości i stawu nie pozwala na kapoplastykę.
Trwałość implantów stosowanych w kapoplastyce i endoprotezoplastyce trzpieniowej
- Kapoplastyka metalowa (BHR): przeżywalność 88–92% po 10 latach, ok. 80–85% po 15 latach.
- Kapoplastyka ceramiczna: przeżywalność 94–97% po 10 latach (dane wstępne, obserwacje krótsze niż 15 lat, brak powikłań typowych dla MoM).
- THA (endoproteza całkowita): przeżywalność 90–95% po 15 latach (u pacjentów >65 lat).
Podsumowanie
Kapoplastyka biodra to zaawansowana technika endoprotezoplastyki umożliwiająca zachowanie naturalnej anatomii stawu, lepsze odwzorowanie biomechaniki i potencjalnie szybszy powrót do pełnej sprawności. Dzięki nowoczesnym implantom ceramicznym zabieg jest dostępny dla szerokiej grupy pacjentów, w tym kobiet i osób o drobniejszej budowie ciała. Kluczem do powodzenia zabiegu jest jednak prawidłowa kwalifikacja, wybór odpowiedniego implantu oraz wykonanie operacji w wyspecjalizowanym ośrodku przez lekarza specjalistę z odpowiednim doświadczeniem.
Grupa Lekarska Form wspólnie z dr. Michałem Szyszką przeprowadza leczenie operacyjne chorób zwyrodnieniowych stawu biodrowego z wykorzystaniem kapoplastyki z użyciem implantów metalowych i ceramicznych najnowszej generacji. Wszystkie operacje poprzedzają wnikliwe konsultacje i badania obrazowe oraz planowanie metodą 3D.
