Gdybyśmy zadali sobie pytanie: „jaka jest najlepsza endoproteza na świecie?”, to paradoksalnie odpowiedź musiałaby brzmieć: „coś takiego nie istnieje”. Ilość zmiennych, różnego rodzaju zależności medycznych, konstrukcyjnych, materiałowych oraz wariantów i rodzajów protez, sprawiają, że możliwości wyboru jest wiele, a decyzja o zastosowaniu określonego rodzaju protezy — bardzo skomplikowana. W tym sensie nie można mówić o najlepszej protezie, a raczej o protezie optymalnie dobranej ze względu na oczekiwania pacjenta w kontekście odzyskania funkcji ruchowej utraconej w wyniku nieodwracalnej degradacji stawu biologicznego. W tej części wywiadu z dr. Michałem Szyszką — specjalistą Form w dziedzinie ortopedii rekonstrukcyjnej oraz endoprotezoplastyki stawów biodrowego i kolanowego, postaramy się przedstawić i wyjaśnić najważniejsze zagadnienia dotyczące rodzajów endoprotez, a także tego, czym należy się kierować dokonując ich doboru.
Kiedy niezbędne są endoprotezy?
Konieczność zastosowania protez pojawia się w momencie, kiedy dochodzi do degradacji stawu w takim stopniu, że wszelkie inne metody leczenia – czy to zachowawczego, czy też operacyjnego, nie dają już rezultatów ani rokowań na istotną poprawę. W takiej sytuacji – bez względu na to, jak bardzo zaawansowane procedury tradycyjnej ortopedii są dostępne – wiadomo, że ich zastosowanie nie przyniosłyby znaczących, pozytywnych efektów jeśli chodzi o przywrócenie funkcji ruchowej stawu lub byłyby one obarczone ogromnym ryzykiem niepowodzenia.
Mówimy tu również o przypadkach, w których potencjalnie możliwe leczenie ortopedyczne z zastosowaniem zabiegów rekonstrukcyjnych lub przeszczepów naraziłoby pacjenta na ogromne obciążenie organizmu, długi czas niesprawności lub inne komplikacje i ryzyka. To sprawia, że nie warto takiego wysiłku podejmować lub nie jest on wart swojej ogromnej ceny z punktu widzenia dobrostanu pacjenta i potencjalnych kosztów ogólnych.
W takich przypadkach z pomocą przychodzi inżynieria biomedyczna i endoprotezoplastyka, które pozwalają zastąpić uszkodzony staw biologiczny, stawem sztucznym – allogenicznym, wykonanym z materiałów syntetycznych takich jak stopy metali, polimery, materiały ceramiczne i trabekularne.
Jakie są rodzaje endoprotez?
Bardzo trudno jest określić, czy też wprowadzić systematyczny podział protez i wskazać jednoznacznie ich określone typy lub rodzaje. Wynika to przede wszystkim ze względu na ilość, różnorodność i złożoność zależności medycznych, konstrukcyjnych i materiałowych. Spróbujemy jednak wskazać obszary, w których protezy istotnie się między sobą różnią. Powiemy również jaki wpływ mają te różnice na finalny efekt i funkcjonowanie pacjenta po ich zastosowaniu.
Ogólny podział endoprotez kończyny dolnej
Podział ze względu na rodzaj stawu
Podstawowym kryterium jest rodzaj stawu, który proteza ma zastąpić, i którego funkcję ruchową ma odtworzyć. Istnieją całe kolekcje różnorodnych protez oraz implantów mających zastosowanie praktycznie w każdej części narządu ruchu. W tym przypadku będą nas interesowały endoprotezy dwóch największych stawów kończyny dolnej czyli protezy stawu biodrowego i protezy stawu kolanowego.
Podział ze względu na rozmiar protezy
Rozmiar protez jest kluczowy jeśli chodzi o późniejsze funkcjonowanie pacjenta, komfort, wygodę, ale także trwałość. Protezy za duże lub za małe są po prostu niewygodne, uwierają, sprawiają ból lub inny dyskomfort. W skrajnych przypadkach mogą prowadzić do poważniejszych komplikacji wymagających rewizji – czyli operacji wymiany protezy. Niewłaściwy rozmiar protezy powoduje również nieprawidłowości związane z jej zużywaniem się. Taka proteza nie pracuje w sposób optymalny w związku z czym jej żywotność jest krótsza.
Podział ze względu na zastosowane materiały
Materiały – szczególnie rodzaje stopów, mają ogromne znaczenie w przypadku pacjentów alergicznych. Nieprawidłowości w tym aspekcie mogą prowadzić w skrajnych przypadkach do odrzucenia implantu przez organizm lub do innych poważnych komplikacji i powikłań prowadzących do konieczności rewizji.
Podział ze względu konstrukcję
Protezy mogą się różnić pod względem zaawansowania konstrukcyjnego, które wpływa między innymi na zwiększenie zakresu ruchu. Ma to znaczenie z punktu widzenia oczekiwań pacjenta. Osoba w pełni sił, bardzo aktywna ruchowo, będzie potrzebowała rozwiązania bardziej zaawansowanego niż pacjent starszy, którego aktywność i potrzeby ruchowe są na innym poziomie.
Podział ze względu na rodzaj wskazania medycznego
Jest to bardzo istotne i skomplikowane kryterium, według którego dzielimy protezy ze względu na schorzenie – przypadek medyczny, który spowodował degradację stawu biologicznego. Można tu wyróżnić następujące typy:
- protezy pierwotne – czyli takie, które stosujemy po raz pierwszy,
- protezy rewizyjne – zastępują one już wszczepione protezy, które nie działają prawidłowo, np. zużyły się, uległy infekcji bądź wywołują reakcje alergiczne,
- protezy poresekcyjne – są to protezy, których zastosowanie spowodowane jest usunięciem stawu bądź jego części w wyniku infekcji, choroby lub urazu – np. nowotworu lub poważnego wypadku.
Budowa i rodzaje endoprotez biodrowych
Staw biodrowy jest zbudowany na podobnej zasadzie jak przegub kulowy. W największym skrócie i uproszczeniu – dwa ramiona, z których jedno jest zakończone kulą, a drugie panewką, łączą się ze sobą w taki sposób, że kula precyzyjnie „wskakuje” w panewkę i się w niej płynie obraca. Połączenie to umożliwia ruch ramion wobec siebie w dowolnej płaszczyźnie, w określonym zakresie.
Na tej samej zasadzie jest zbudowana typowa proteza biodrowa – składa się z trzpienia, który łączy się z kością udową, kuli imitującej głowę kości udowej oraz panewki umieszczonej w miednicy. Proteza biodrowa o takiej budowie zapewnia zakres ruchu w zakresie do 170 stopni.
Najnowocześniejsze konstrukcje – tzw. protezy biodrowe dwumobilne – pozwalają zwiększyć zakres ruchu o kilkanaście stopni.
Rozwiązanie to polega na dodaniu ruchomej wkładki pomiędzy kulistą głowę protezy a jej panewkę. W ten sposób powstają dwie płaszczyzny ruchu – głowa protezy porusza się we wkładce a wkładka niezależnie porusza się w panewce. Suma tych ruchów zwiększa zakres, ale także poprawia komfort, zwiększa żywotność protezy i przyśpiesza znacząco powrót pacjenta do sprawności po zabiegu.
Z naszego bloga dowiesz się również, na czym dokładnie polega chirurgia biodra i kiedy jest wykonywana.
Budowa i rodzaje endoprotez kolanowych
Staw kolanowy jest zbudowany na podobnej zasadzie jak pierwsze zawiasy, w których dwa ramiona łączono elastycznym materiałem – np. skórą lub grubym płótnem. Elastyczne połączenie umożliwia ruch ramion w płaszczyźnie zgięcia i rozwarcia w określonym zakresie. Na tej zasadzie zbudowane są również tradycyjne protezy kolanowe.
Protezy starszego typu skupiały się jedynie na odtworzeniu ruchu podstawowego jaki wykonuje staw kolanowy – czyli ruchu zgięcia i wyprostu w jednej płaszczyźnie. Jednak w rzeczywistości staw kolanowy wykonuje tych ruchów o wiele więcej – są to ruchy rotacyjne, ruchy boczne oraz ruch rzepki. Dzięki temu nasze kolana zachowują stabilność np. w sytuacjach gdy stąpamy po grząskim bądź nierównym podłożu.
Współczesne endoprotezy kolanowe zmierzają do jak najbardziej wiernego anatomicznie odtworzenia budowy stawu kolanowego i umieszczenia go w torebce stawowej oraz więzadłach — o ile nie są one uszkodzone. To umożliwia odtwarzanie ruchu w wielu płaszczyznach, w których normalnie on zachodzi w zdrowym kolanie.
Nowoczesne implanty kolanowe mają za zadanie w jak największym stopniu odwzorować ruchomość stawu we wszystkich płaszczyznach, zapewniając stabilność kolana po zastosowaniu takiej protezy. W efekcie dać pacjentowi komfort i zdolność do funkcjonowania zbliżonego lub tożsamego ze stanem, w którym staw biologiczny był w pełni sprawny.
Endoprotezy ortopedyczne a postęp technologiczny
Nieprawdopodobny rozwój biomechaniki i biotechnologii, który dokonał się w ostatnich latach, wpłynął także na zaawansowanie współcześnie stosowanych protez. W dziedzinie endoprotezoplastyki zmierza ono przede wszystkim w kierunku eliminacji niedoskonałości protez stosowanych jeszcze kilka czy kilkanaście lat temu.
Protezy starszego typu miały swoje ograniczenia związane z żywotnością i zakresami ruchu. Niejednokrotnie były również protezami głośnymi. Zastosowanie współczesnej ceramiki ograniczyło lub całkowicie wyeliminowało kruchość elementów ciernych oraz skrzypienie. Wydłużona została także żywotność i ogólna wytrzymałość protez. Zmiany konstrukcyjne przyczyniły się do zwiększenia zakresu ruchu, a zastosowanie nowoczesnych technologii materiałowych spowodowało lepszą i trwalszą integrację protez z naturalnymi tkankami.
Jaką endoprotezę wybrać?
Wiemy już, jakie są typy protez. Jak jednak wspomnieliśmy — liczba kryteriów doboru endoprotezy i jej typów jest ogromna. Dobierając protezę należy wziąć pod uwagę wskazanie medyczne, wyniki badań pacjenta pod kątem podatności na infekcje i alergie. Należy również bardzo dokładnie poznać oczekiwania pacjenta z punktu widzenia jego trybu życia, aktywności, także zawodowej. Należy przeprowadzić proces przygotowawczy polegający na dokładnych badaniach obrazowych, pomiarach i planowaniu całego procesu wymiany jeszcze przed operacją.
Powinno się wykluczyć lub usunąć potencjalne zagrożenia wynikające z zaburzeń osiowości kończyn dolnych, konfliktu udowo-panewkowego lub nieprawidłowości w ustawieniu miednicy. Należy także starannie przeanalizować historię przypadku – ponieważ w dziedzinie endoprotezoplastyki każdy przypadek jest absolutnie wyjątkowy i jedyny w swoim rodzaju.
W Form uważamy, że najważniejszym, nadrzędnym kryterium jest taki wybór i dopasowanie protezy, aby zrekonstruowany przy jej pomocy staw, możliwie jak najbardziej przypominał zdrowy staw biologiczny – przynajmniej pod względem biomechanicznym.
W efekcie takiego podejścia zrekonstruowany przy pomocy implantu staw, powinien jak najpełniej przywracać utraconą funkcję ruchową i zapewnić pacjentom powrót do normalnego funkcjonowania, do życia jakie wiedli kiedy ich stawy były zdrowe i w pełni sprawne.
Udostępnij artykuł
